Ինչպէս ասում են՝ ասեցի ու արեցի։
Եւ ահա, Photos By Antranig կայքը պատրաստ է։
Տեխնիկական տուեալները.
@antranigv@photos.antranigv.amԴեռ չեմ աւելացրել յղումը ամէն տեղ, բայց շուտով դա էլ կանեմ։
Յոյս ունեմ կը հաւանէք աշխարհը իմ աչքերով
Ասանկ բաներ…
Ռոբին Ռենդլ֊ը իր բլոգում գրել էր.
Կլինեն բլոգային գրառումներ, որոնք դուք պաշտում եք սակայն ոչ ոք չի կարդում, և կլինեն բլոգային գրառումներ, որոնք դուք կթքէք տասը րոպէի ընթացքում ու կփոթորկեն համացանցը:
Հոգ տար քո բլոգի մասին
Ու իսկականից, երեկ այս ժամերին, երբ մտել էի լուացարան, հեռախօսս հանեցի ու արագի մէջ բլոգեցի այն մասին, որ այՕՍ֊ում առաքել են Դվորակ ստեղնաշար, ու մի քանի ժամ յետոյ մէկ էլ տեսնեմ, որ արդէն քսան հազարից (20,000) աւել դիտում ունի։
Իսկ օրեր առաջ ժամեր եմ ծախսել, որ գրառեմ command հրամանի (հրաման հրամանի ։Ճ) մասին, իր արմատներով, ֆալան֊ֆստան, ու ոչ մէկ չի նկատել դա ։Ճ
Ասածս ինչ ա՝ բարի լոյս։
Ասանկ բաներ…
Երեկ ընկերներիցս մէկին հարցուցի «Պոդքաստ ո՞նց ես լսում» ու ինքը ասեց «դէ հիմնականում նայում եմ YouTube֊ով», ուղեղս մի անգամից միացրեց “Does not compute” վիճակը։ Ինձ շատ անհասկանալի էր թէ ինչպէս ես նայում պոդքասթ ԻւԹիւբով, ի վերջոյ, ԻւԹիւբը չունի հոսքերի գաղափար։
Ահ, յետոյ հասկացայ, նկատի ունի թէ Պոդքասթի տեսահոլովակն է նայում։
Իրականում Պոդքասթը երկու տեխնոլոգիաների միացումն է։ Նախ քեզ պէտք է RSS հոսք, որտեղ կը լինի հոսքի տուեալները, օրինակ անունը, նկարը, նկարագրութիւնը եւ այլն, ինչպէս նաեւ ամէն մի դրուագի նկարագրութիւնը եւ ձայնային/MP3/M4A ֆայլերի յղումը։ Երկրորդ, քեզ պէտք է մի ծրագիր, որը հասկանում է էդ հոսքը եւ միացնում է այդ ձայնային ֆայլը։
Մէկ կամ երկու տարի առաջ կար մի նախաձեռնութիւն, «Լսիր Ինձ Հիմա», որը փոքր դրամաշնորհ էր տալիս բովանդակութիւն ստեղծողներին, որ պոդքասթ սկսեն։ Ինչքան հասկացայ այդ մարդկանց սովորեցնում էին, թէ ինչպէս պոդքաստ սկսել, ինչ սարքաւորումներից օգտուել եւ այլն։
Երեկ նորայրի հետ խօսելիս նա ինձ ասաց, որ նախաձեռնութեան մասնակիցներին ասել էին, որ կարող են օգտագործել whooshkaa անունով մի ծառայութիւն, որը տարեկան ինչ֊որ մի գումարի դիմաց տրամադրում է RSS հոսք եւ ձայնային ֆայլեր տեղադրելու հնարաւորութիւն։
Պարզւում է, որ դրամաշնորհի գումարը վերջանալուց յետոյ, ոչ մէկ չի թարմացրել ծառայութեան պայմանագիրը, որի արդիւնքում մարդկանց ֆայլերը կորել են։
Ասեցի ստուգեմ, մտայ Media.am֊ի պոդքաստերի էջը եւ նայեցի թէ ինչ վիճակում է։ Պարզւում է, որ իսկականից, ահագին մեծ քանակի պոդքաստի ալիքներ ուղղակի վերացել են, լրիւ։
Մի մասը, սակայն, խելացի է գտնուել եւ ունի նաեւ YouTube ալիք (բայց դէ, բոլորս արդէն սովորեցինք, որ դա Պոդքասթ չի), բայց ահագին մասն էլ տեղափոխուել ա ուղղակի այլ սպասարկողի մօտ՝ anchor.fm։
Ինչքան հասկացայ, այդ նախաձեռնութեան ժամանակ մասնակիցներին չեն բացատրել, թէ ինչքան կարեւոր է ունենալ քո սեփական հարթակը։
Ես էլ շուտով կը բացեմ իմ պոդքասթի հոսքը, որի ֆայլերը կը լինեն իմ տան սպասարկիչի մէջ։
Ասանկ բաներ…
Վարչապետ ասելով, ոչ թէ միայն նկատի ունեմ երկրի վարչապետը այլ նաեւ սպասարկիչների վարչապետները։
Արդէն քանի ժամ է նորայրի սպասարկիչը տեղափոխում ենք 1) մեր տնից դէպի մեր օֆիս 2) Funtoo֊ից Gentoo։ Ու նկատեցի, որ ահագին մարդիկ (այս դէպքում հինգ, բայց մեր համայնքում էդ շատ է համարւում) ինձ գրեցին թէ այս կամ այն կայքը չի աշխատում։
Ես այս մասին ահագին մտածել էի, դրա համար էլ ջաբեր.ամ֊ը ունի Թուիթերի եւ թութի հաշիւ, ինչպէս նաեւ ցօգ՝ օրագրում, որտեղ կարող են օգտուողները տեսնել վերջին նորութիւնները եւ թարմացումներին ուղիղ հետեւել։
Երեւի մի հատ էլ օգրագրի հաշիւ բացենք նորայրի համար։
Ասանկ բաներ…
Այս գրառման բացումն անեմ շնորհակալութիւններս յայտնլով Վարիկին, Հայաստանի Հանրապետութեան Արդարադատութեան Նախարարութեան Անձնական Տուեալների Պաշտպանութեան Գործակալութեանը եւ իհարկէ, համացանցին։
Քովիդը շատ բան է փոխել մեր կեանքում, առաջ ստուգման էի գնում երեք֊չորս ամիսը մէկ, իսկ հիմա՝ ամիսը մէկ։
Ու ոչ֊այդքան֊հասկանալի պատճառներով արդէն պարտաւոր ենք գնալ քննութիւն հանձնելու ամէն երկու շաբաթը մէկ։
Ու հարց է առաջանում թէ մարդկանց քննութեան արդիւնքները ինչպէս փոխանցել ամենաօպերատիւ ձեւով։ դէ ես ամէն անգամ F եմ ստանում։
Շատ լաբրատորեաներ կամ մարդկանց ուղարկում են մեյլով ինչ֊որ մի նկար/PDF (այսուհետ՝ նիշք), կամ էլ ուղարկում են յղում այդ նիշքի։
Հիմնականում այդ նիշքը չի ունենում ոչ մի տեսակի վաւերացում կամ նոյնականացում, հանրայցին դրած նիշք է։
Վարիկը նկատեց որ այդ լաբարատորեաներից մէկի բոլոր արդիւնքները բաց դրած են։ Մի յղումով մտնում ես ու հազարաւոր մարդկանց տուեալներ դէմդ է։
Ասեմ աւելին՝ այնքան շատ էին տուեալները, որ բրաուզերս կախում էր…
Ինչպէս հպարտ պատասխանատու քաղաքացի, ես տեղեկացրեցի լաբարատորեային։ Well that’s a lie։ Ես ցանկացայ տեղեկացնել իրենց, բայց աւաղ, ոչ մէկ հեռախօսը չէր պատասխանում։
Մէկ֊երկու ժամ փորձելուց յետոյ, տեղեկացրեցի Անձնական Տուեալների Պաշտպանութեան Գործակալութեանը։ Well that’s a lie։ Ես ցանկացայ տեղեկացնել իրենց, բայց աւաղ, ոչ մէկ հեռախօսը չէր պատասխանում։
Յիշեցի, որ իրենց պէտը՝ Գեւորգ Հայրապետյանը, ArmIGF֊ի ժամանակ ինձ հետ պանելում էր։ Զանգեցի ArmIGF֊ից Գրիգորիին։ Միշտ յաճելի է լսել Գրիգորիի ձայնը երբ նա ասում է «Ողջո՜յն Անդրանի՛կ»։
Ստանալով Գեւորգի հեռախօսահամարը, տեղեկացնելով Անձնական Տուեալների Պաշտպանութեան Գործակալութեանը եւ խնդիրը բացատրելով լաբարատորեային կարողացանք փակել այդ ցուցակը։
Բայց ինչքան էլ ուրախ լինեմ այդքան էլ կարող եմ տխուր լինել։ Ես կարողացայ կապի միջոց գտնել, ապրե՛մ ես, բայց եթէ իմ փոխարէն խնդիրը գտնէր կամ տեղեկանար Վալոդիկը, ով նստած է Գեղաշեն գիւղում եւ չգիտի Գրիգորիին կամ պանելում չի եղել, ապա նա ի՞նչ է անելու։
Պէտք է այնպիսի համակարգ լինի, որ բոլոր քաղաքացիները ունենան հաւասար իրաւունքներ։
Այո, ինչ էլ օպերատիւ ենք աշխատում։
Ասանկ բաներ…
Ամիս մը չի լինում, որ ես չբողոքեմ Հայաստանեան օպերատորներից։ Կամ ցանցն է վատ, կամ սպասարկումն է ահաւոր, կամ էլ դեռ չունեն նորմալ համակարգ որ մարդ իմանայ իրենց մօտ խնդիր կայ թէ չէ։
Բայց այսօր այդ օրը չի։ Այսօր գրում եմ գովաբանութիւն։
Օրեր առաջ նորայրն էր ասում, որ խնդիր է նկատել. Յուքոմի մի ցանցից կարողանում է միանալ իր աշխատանքային սերւէրին իսկ միւս ցանցից՝ ոչ։
Իհարկէ առաջին բանը որ եկաւ մտքիս դա routing խնդիրներն են, սկսած BGP֊ից մինչեւ աստուած գիտի ուր։
Մէկ ժամ ախտաճանաչելուց յետոյ, գտանք խնդիրը, որը, աւաղ, մենք չենք կարող ուղղել, պէտք է օպերատորին տեղեկացնել։
Բայց այդ խնդիրը հասկանալու համար մեզ ահագին օգնեց շատ կարեւոր գործիք՝ Looking Glass, որը տեղակայուած է Ucom֊ում։
Եւ այսպէս, ընտրելով ցանց, անելով traceroute, եւ տեսնելով BGP֊ի վիճակը, մեր գործը կախուած չէր սպասարկման մասնագէտներից։
Ucom֊ից միայն մի բան է պակաս՝ ստատուս էջ, որ ամէն անգամ զանգելու փոխարէն, ուղղակի մի էջով իմանանք եթէ մի բան «էն չի»։
Ասանկ բաներ։
Դէ ինչպէս բոլորը գիտեն ես ամէն ինչ կարդում եմ RSS֊ով, ու իմ RSS ընթերցիչը մի քանի րոպէն մէկ անցնում է իմ բոլոր հոսքերի վրայով եւ թարմացնում է իրենց պարունակութիւնը։
Որպէս համացանցի հպարտ քաղաքացի, առաջին բանը որ անում եմ արթնանալուց յետոյ դա զուգարան գնալն հոսքերս կարդալն է։
Հոսքերից մէկը որ հետեւում եմ դա Հայաստանի Հանրապետութեան Կառավարութեան RSS հոսքն է։
Այսօր առաւօտ տեսայ, որ ՀՀ կառավարութեան հոսքը մօտս խնդիր էր տալիս։ Երեւի երեկ էր խնդիր տուել ու կանգնել, բայց մինչեւ «թարմացում» կոճակը սեղմելը որոշեցի էկրանահանեմ։
Պարզւում ա, մարդիկ մոռացել էին TLS վկայականը թարմացնել։
Նայի ջանիկ, մենք ունենք Let’s Encrypt, որը տալիս ա մեզ.
Բայց արի ու տես, որ ՀՀ կառավարութիւնը դրանք չի օգտագործում, օկ, հասկանալի ա, իրենք առնում են վկայականները եւ թարմացնում են տարին մէկ։
Բայց այդ ամէն ինչի համար էլ կայ աւտոմատացման գործիքներ, իսկ եթէ չկայ, ապա ունես մէկ տարի ժամանակ այդ ամէնը թարմացնելու։ Մէկ ամիս առաջ չէի՞ք կարող թարմացնել, պէտք է անպայման վկայականի ժամկետն անցներ նո՞ր թարմացնէիք։
Ու սա ՏՏ ոլորտով հպարտացող երկիրն է։
Ասանկ բաներ…
Լուրեր էի կարդում, մէկ էլ տեսայ որ NetCraft֊ը հրապարակել է Most Reliable Hosting Company Sites in September 2021 գրառումը։ Ընդհանրապէս նման բաներ չեմ կարդում, բայց այս անգամ ուզեցի շատ կարեւոր բան ստուգել։
Արդէն երկար տարիներ է որ FreeBSD֊ի կարգախօսն է «The Power To Serve»՝ «Սպասարկելու Ոյժը»։
Ու այո, յուսախաբ չեղայ, երբ տեսայ որ New York Internet (NYI)֊ն առաջին տեղում է ու սիրուն նշուած է՝ OS? FreeBSD։
ՆեթՔրաֆթը նաեւ գրել է՝
In September 2021, New York Internet (NYI) had the most reliable hosting company site: it responded to all of Netcraft’s requests, with an average connection time of 61ms. NYI has appeared in the top 10 table seven times in 2021 so far. Customers can choose from a range of cloud, colocation, bare metal and managed solutions.
Նման բաները չէի գրում անցեալում, հիմա՝ ստիպուած եմ։ Ստիպուած եմ, որովհետեւ դեռ ունեմ բազմաթիւ ընկերներ, ովքեր ուզում են իրենց սպասարկիչները բաժանեն տրամաբանական վարչական մասերի սակայն չեն կարողանում։ Օգտագործում են Docker֊ի նման բաներ, երբ իրականում իրենց Jail է պէտք։
Յոյս ունեմ, որ, երբ տեսնեն որ NYI֊ի նման ընկերները երբ օգտագործում են FreeBSD, ապա իրենք էլ կսկսեն օգտագործել։
Մեյնսթրիմ չի նշանակում լաւ։ Թաքնուած չի նշանակում վատ։ Խնդրում եմ, ինձ սխալ չհասկանալ, ես չեմ ասում որ մեյնսթրիմը վատն ա կամ թաքնուածը լաւն ա։ Ուղղակի ասում եմ որ մեյնսթրիմից այն կողմ էլ բաներ կան։
Ասանկ բաներ…
Ահագին կարիք եմ զգացել համայնքների շտեմարան ունենալ։ Ամէն ինչ սփռուած է։ Պէտք է աջ ու ձախ տեղերից հաւաքել։
Այդ պատճառով էլ որոշեցի հաւաքել համայնքներ.հայ կայքը, որտեղ կը լինեն բոլոր ՏՏ համայնքների անունները, հասցէները եւ միանալու յղումները։
Ակնյայտ է, որ շատ քչերը ունեն կայք։ Հիմնականում միայն Տելեգրամում են ապրում, որը ահագին տխուր է սակայն իրականութիւն։
Ամէն դէպքում, եթէ դուք էլ ունէք ՏՏ համայքն որը ուզում էք լինի ցուցակում ապա կարող էք աւելացնել բացելով Issue կամ կատարելով Pull Request ԳիթՀաբի շտեմարանում՝ այստեղ։
Ասանկ բաներ…
Հա վայ, քանի խօսում ենք տան սէրւէրների մասին.
Իմ ընթերցողների մեծ մասը արդէն ոչ թէ Հայաստանից են, այլ՝ ոչ֊Հայաստանից։ Բնականաբար երբ գրում եմ ասենք FreeBSD֊ի մասին ապա այդ գրառումը կարդացողները Հայաստանից չեն լինելու։ Հայաստանում մարդիկ չեն կարդում գրառումներ հաւէսի համար։ Հաւանաբար կը կարդան գործի համար։
Բայց վերջերս իմ գրառման յղումն էր յայտնուել HackerNews֊ում։ ՔՆեցի արթնացայ ու տեսնեմ որ լիքը մարդիկ, կրկին անգամ, մեյլ են գրում, հարցեր են տալիս ու մեկնաբանութիւն են թողնում։ Գրում են «վայ ոնց եմ հասկանում քեզ» կամ «էս ինչ ես տուֆտել»։ Գրում են «Հասկանում եմ թէ ինչով ես անցնում» կամ «Ոնց որ 90֊ականներից լինես, գնայ Ամպ օգտագործի»։
Բայց կարեւորն այն է, որ իմ սերւէրը իմ տանն է։ Ու տասնեակ հազար անգամ մտել են այդ էջը, ու մի քանի հարիւր անգամ հարցում է եկել իմ տան սերւէրին ու նա շատ հանգիստ սպասարկել է ամէն ինչ։
Meanwhile մարդիկ օգտագործում են Docker֊ներ, Cloud֊ներ ու զր֊2֊զիբիլներ մի քանի օգտատիրոջ սպասարկելու համար, քանի որ դա «քուլ» ա։
Քուլ լինելը խնդիր չի լուծում։ Ու տանը սերւէր պահելը քիչ տրաֆիկի կամ անցեալում ապրելու մասին չի։
Ասանկ աղուոր բաներ…
