Բարի սովորոյթներ — Յակոբ Միքայէլեան:
Ես սովորութիւն ունիմ շէնքի աստիճաններուն վրայ դէմս ելլողին «բարի լոյս» կամ «բարեւ» մը ըսել, մեր հալէպեան սովորոյթները այստեղ կրկնելով, սակայն բարեւդ կա՛մ օդը կը մնայ, կա՛մ ալ անակնկալի եկած մէկուն նման՝ քիթին տակէն բան մը կը պատասխանէ, թերեւս ալ մտքերնէն կ՛ըսեն՝ այս ինչ տարօրինակ մարդիկ են սուրիացիները, առանց ճանչնալու կը բարեւեն:
Փաստօրէն արդէն Հայաստան է հասել թուային մենիւները։ Ես մի տեսակ զարմացած եմ եւ իրականում տխուր։ Գիտեմ, բոլորին անսպասելի է, որ նման բան կարող է ասեմ։
Բացատրեմ.
Մտել ենք Կօֆէի սիրած վայրերից մէկը՝ Future Diner, որը Երեւանի լաւագոյն վեգան ճաշարաններից մէկն է։ Չնայած նրան, որ միշտ պատուիրում ենք իրենց մօտից ուտելիքներ, երբէք ֆիզիկապէս չէինք եղել։
Մտնելուց անմիջապէս յետոյ երիտասարդ աշխատակիցն ասաց «մենիւի համար կարող էք սկանաւորել այս QR֊ները, ունենք հայերէն, անգլերէն եւ ռուսերէն մենիւներ»։
Իհարկէ, իմ համար սա բնաւ խնդիր չէր, քանզի հեռախօսս հետս էր։ Նկարեցի, ինչ֊որ մի անկապ կայք բացեց, նայեցինք։
Սակայն սա իրենից ահագին բան է ենթադրում, որը գուցէ միշտ չլինի յաճախորդի մօտ։ Յաճախորդը պէտք է ունենայ
Ես եղել եմ ժամանակին մարդ, ով չի ունեցել հեռախօս։ ով ունեցել ա հեռախօս առանց կամերայի։ ով ունեցել ա խցիկով հեռախօս բայց չի հասկացել QR֊ներ։ ով … (եւ այլն)
Արդէն հասկացաք, թէ ինչու եմ տխուր։
Ու նաեւ ունեմ բազմաթիւ ընկերներ, ովքեր մինչ օրս չունեն հեռախօս, կամ արի ասենք՝ խելախօս։
Սա իհարկէ եթէ նայում ենք խնդիրներին հասանելիութեան առումով։
Իսկ եթէ նայենք մեր ուժերից վեր ու մեզնով չլուծուող խնդիրների տեսակէտից՝
Սրանք ամենայաճախ հանդիպող դէպքերն են, չեմ թուարկում այն դէպքերը, որ հնարաւոր է լինեն, բայց “հազարից մէկ”։
Նոր մատուցողի հետ էի խօսում եւ իրեն հարցուցի՝ իսկ ի՞նչ եթէ յաճախորդը չունի խելախօս, նա ասաց «էդ դէպքում տրամադրում եմ իմ կամ ճաշարանի հեռախօսը»
Ես իհարկէ հասկանում եմ, թէ ինչու է մարդկանց «քուլ» թւում նման բաները։ Մի կողմից (մեզ թւում է թէ) բնութեանը օգուտ ենք տալիս (դա իրականում հարցական է, ոչ մի հետազօտութիւն չկայ, որ հաստատում է դա), միւս կողմից էլ դէ շատ ժամանակակից է թւում, նայի՛, նայի՛, նկարում ես ու տեսնում նկարներ ու թուէր։
Մի կողմից էլ մտածում եմ, գոնէ QR֊ը յղէր դէպի իրենց կայք, նենց չի որ պատուիրում ես կայքով, ուղղակի նայում ես։
Ասանկ բաներ…
Արդէն երրորդ անգամն է, որ խանութից դուրս գալուց յետոյ պաստիկէ տոպրակները պատռւում են փողոցի մէջտեղում։
Մի քանի աշխատողի հարցրեցի, եթէ տոպրակների փոփոխութիւն են արել ու վերջում ստացայ պատասխան՝ «այո, աւելի բարակ տոպրակներ են, չնայած նրան, որ նոյնգ գնով ենք վաճառում՝ 50 դրամ»։
Ես յիշում եմ, որ մարդիկ բողոքում էին վճարովի տոպրակներից, ու ես մտածում էի, դէ լաւ, ոչինչ, մարդիկ կը սովորեն ամէն անգամ 50 դրամ վճարելու փոխարէն մի անգամ վճարել 1000 դրամ, ունենալ այսպէս կոչուած tote bag, կամ հայերէն ասած փոխադրապայուսակ եւ օգտագործել ամիսներով։
Այդ առթիւ մենք նոյնպէս ունենք տանը 3 հատ փոխադրապայուսակ մեր սիրած դիզայներով, օրինակ Հայկ Սուրճի Բովարանի եւ այլն, բայց օգտագործում եմ միայն այն ժամանակ երբ գիտեմ, որ խանութ եմ գնալու։
Շատ դէպքերում անսպասելի եմ մտնում, ու ստիպուած եմ լինում «տոպրա՞կ» հարցին պատասխանել «այո», իսկ վերջերս «այո, երկու հատ, պատռւում են»։
Բայց ուրիշ կարեւոր հարց կայ այստեղ։ Երբ ՀՀ կառավարութիւնը որոշեց, որ տոպրակները պարտաւոր են լինել վճարովի, իրենց մեկնաբանութիւնն էր թէ «տոպրակները վճարովի են դարձել՝ հանուն շրջակա միջավայրի պաշտպանության» ապա հարց է առաջանում՝ փոփոխութիւն եղե՞լ է, ինչ֊որ մի վիճակագրութիւն ունե՞նք։ Այնպէս չէ որ Հայաստանի խանութները ունեն հրաշալի գոյքագրում, որ հասկանանք եթէ բան է փոխուել (եթէ ունենային գոյքագրում, ապա շաբաթը 3 անգամ հումմուս֊մութաբալը բացակայ չէր լինի)։
Իսկ հիմա այնպիսի վիճակում ենք, որ մարդիկ «տոպրա՞կ» հարցին լռելեան պատասխանում են «այո», շատ քչերը օգտագործում են փոխադրապայուսակ իսկ բնութեանը վնաս տալու հետ մէկտեղ մարդկանց գրպանին ենք վնաս տալիս։
Ի դէպ, պէտք է նշել որ վերաօգտագործուող տարբեր տեսակի պայուսակներ կան։ Առաջին տարբերակը, որ կարելի է նախատեսել դա պլաստիկէ տոպրակները մի քանի անգամ օգտագործելն է։
Ապա հնարաւոր է ունենալ սովորական tote bag, սակայն բոլորը չեն, որ էկոլոգիապէս մաքուր են։ Շատերը օգտագործում են վատ տեսակի բամբակ։
Հնարաւոր է ունենալ բամբակ, որը վերաօգտագործուող է։ Պէտք է կարդալ պիտակը։
Բայց եթէ փոքր հաշուարկ անենք, ասենք այն մարդու համար ով շաբաթը երկու անգամ անում է առեւտուր, ապա հետեւեալ թուերը կստանանք
տարեկան խանութի այց = (52 / 2) = 26
Ենթադրենք ամէն այսին պէտք է երկու տոպրակ
Պլաստիկէ տոպրակները արժէն 50 դրամ՝ հատը, ապրում են մէկ կամ երկու օգտագործում
Բամբակէ տոպրակները արժէն 250 դրամից 3000 դրամ՝ կախուած որակից եւ արտադրողից, ապրում են 6 ամսից 1 տարի։
Թղթէ տոպրակները արժէն 500 դրամ, ապրում են 3֊ից 6 ամիս։
| Տոպրակի տեսակ | պլաստիկէ տոպրակ | տոպրակ բամբակից | տոպրակ թղթից |
|---|---|---|---|
| Տարեկան արժէք | 26 x (50 x 2) = 2600֏ | (500 x 2) x 2 = 2000֏ | (500 x 2) x 4 = 4000֏ |
| էկոլոգիամաքրութիւն | վատ | միջին | լաւ |
Սա, իհարկէ, հաշուի չենք առնում էն պատահական այցերը։ Կարելի է ուղղակի տոպրակը մեր հետ ման տալ պայուսակի մէջ, միշտ։
Ասանկ բաներ…
Ինձ միշտ հետաքրքրել են համայնքները, փոքր տարիքից միշտ եղել եմ ինչ֊որ համայնքի անդամ։ Կար ժամանակ երբ սկաուտ (scout) էի, դրանից յետոյ եղել եմ եկեղեցու դպիր, իսկ պատանեկան տարիներին եղել եմ Սուրիոյ Երիտասարդական Միութեան պատանեկան թեւի անդամ։
Երբ եկայ Հայաստան, ի զարմանս ինձ շատ համայնքներ չկային։ Մի անգամից սկսեցի զբաղուել համայնքներ ստեղծելով։ Այդ տարիներին Հայաստանը ահագին ապրում էր Ֆեյսբուքում (երեւի հիմա էլ, հա՞, չգիտեմ, արդէն քանի տարի է չկամ այնտեղ), ու ստեղծեցի ԳՆՈւ֊Լինուքսի Հայաստանեան խումբը, որը ունէր էր 100֊ից աւել անդամ։ Վստահ եմ հիմա աւելի շատ մարդիկ կան։
Բայց մենակ չեմ կարող անվերջ համայնքներ պահել, արդէն ահագին համայքների համահիմնադիր եմ։ Շատ ժամանակ ուզում եմ ուղղակի համայնքի անդամ լինել, ոչ թէ զրօյից ստեղծել։
Երկար տարիներ ինքս ինձ համոզում էի, թէ բա նորմալ է, որ Հայաստանում համայնքները քիչ են կամ չկան, բնակչութիւնն է քիչ։ Շատ բնակչութեան դէպքում աւելի շատ համայնքներ կը լինէին։
Բայց վերջերս հասկացայ, որ բնակչութեան թիւը կապ չունի, բնաւ։
Օրինակ, արի վերցնենք Մալտան, որը, չնայած Երեւանից 50% մեծ է տարածքով, բնակչութիւնը ընդամէնը 519,000 է։ Այո, մի ամբողջ երկիր մեր երկրի 0.1 տոկոսն է տարածքով։
Բայց արի ու տես, որ Մալտայում կան ահագին համայնքներ։ Օրինակ, ես զարմացայ երբ տեսայ որ Մալտայում կայ կոմիկսների օնլայն խանութ (ու տենց ինչ֊որ փոքր բան չէ, այլ ահագին մեծ հաւաքածոյ ունեն), չնայած նրան, որ IRL խանութ չունեն, բայց արդէն 8 տարի է ակտիւ գործում են։
Միւս կողմից տեսայ, որ Մալտայում կայ ակտիւ Star Wars֊ի համայնք։ Այնքան ակտիւ, որ նոյնիսկ 501֊րդ լէգէոնի բաժին կայ, անունն էլ 501st Malta Outpost։
Իհարկէ, չեմ ասում որ Հայաստանում համայնքներ չկան, այլ ուղղակի այն, որ բնակչութեան թիւը բնաւ կապ չունի համայնքների քանակի եւ որակի հետ։
Ահագին մտածել է պէտք այս մասին ու պէտք է փորձել հասկաանլ թէ ինչն է արմատական պատճառը, որ Հայաստանում համայնքներ չեն ծնւում։
Ասանկ բաներ…
այս տարի ահագին գործ կայ անելու։ Սկսեմ թուարկել հերթով
գիտեմ, շատ բան չեմ գրել ու դա դիտմամբ է տենց։ բայց եթէ այս հինգից երեքն էլ իրականանան ապա ահագին գոհ կը լինեմ։
կը փորձեմ ամէն երեք ամիսը մէկ հետ գալ այս ցուցակին ու տեսնել, թէ ուր ենք հասել։
Ասանկ բաներ…
յ.գ. ներեցէք ուղղագրական սխալները, գրառել եմ այՓադով
Գիտեմ, որ Հայաստանի բնակիչները ապրում են Տելեգրամում, բայց ե՛ւ տելեգրամը ե՛ւ Թուիթերը վատ ցանցեր են։ Արդէն մէկ տարի է ինչ ունեմ Տելեգրամ ալիք եւ Թուիթերի հաշիւ իմ Հայերէն եւ Անգլերէն ցօգերի (բլոգների) համար։
Ցանկանում էի տեղեկացնել, որ երկուսն էլ անջատելու եմ։
Կարող էք հետեւել RSS/Atom հոսքերով։
յ.գ. Մօտ ապագայում գուցէ աւելացնեմ մեյլ պարբերաթերթ (email newsletter)
Ասանկ բաներ…
CTF֊ից անցնենք ARMSec 2022 կոնֆերանսին, որը տեղի է ունենալու Դեկտեմբերի 18֊ին, բացումը լինելու է առաւօտ ժամը 10֊ին։
Մանրամասները կարող էք նայել կայքում՝ ARMSec։
Ես ունենալու եմ երկու ելոյթ՝
1) How the internet is going back to its roots and why you should care
Այս ելոյթի ժամանակ խօսելու եմ սոց֊ցանցերի մասին, թէ ինչպէս է ամէն ինչ հետ գնում իր արմատներին, ինչ են ապակենտրոն սոց֊ցանցերը եւ ինչու ենք մենք յաղթելու։
2) How Valodik reports incidents to improve his country and why we need a CERT/NCSC NOW!
Այս ելոյթի ժամանակ խօսելու եմ թէ ինպէս է Վալոդիկը (վերեւների հետ կապ չունեցող 16 տարեկան երեւակայական երիտասարդ մը) տեղեկացնում համապատասխան մարմիններին իր գտած խնդիրները։
Երեւի լաւ է, որ երկրորդ ելոյթս չեն դրել «գլխաւոր սենեակում»՝ Մանուկեան սրահում։ Մի անգամից ասեմ, որ հիմնականում լինելու է այն մասին թէ ինչու են ձախողուել Հայաստանեան CERT֊երը, Հայաստանի Հանրապետութեան նախարարութիւնները եւ նոյնիսկ ARMSec համայնքը։ Ու ինչպէս կարող ենք ուղղել այդ խնդիրները։
Ահ, այս տարի Կօֆէ֊ն էլ է ելոյթ ունենալու՝
Իսկ նա պատմելու է իր սովորելու եւ գործ գտնելու ուղու մասին։
Սպասում եմ բոլորիդ։ Մինչ հանդիպում։ Հա, օգտագործելու եմ #ARMSec2022 պիտակը
Ասանկ բաներ…
Ովքեր տեղեակ չեն, Դեկտեմբեր 10-11֊ին տեղի է ունենալու CyHub Armenia֊ի CTF֊ը, Հայերէն՝ «Գրաւիր Դրօշը» մրցոյթը։
Մանրամասների համար, տես՝ CyHub CTF 2022
Տղաները շատ լաւ ելոյթ տուեցին երեկ, ու ներկայացրեցին, թէ ինչ է CTF֊ը եւ ինչ է նրա դերը ռուսական յեղափոխութեան մէջ ինչպէս խաղալ այն.
Ու ունենք նաեւ շատ սիրուն բաններ.
Մինչ շաբաթ օր։
Ասանկ բաներ…
Դրօշակների (կամ ինչպէս շատերն են ասում՝ դրօշների) հանդէպ իմ սէրը նկատել եմ դեռ դպրոցում։ Ամէն երկուշաբթի դպրոցի բակում տէրունական աղօթքը եւ ազգային քայլերգը երգելու ժամանակ բարձրացնում էինք դպրոցի, Սիրիայի եւ Հայաստանի դրօշակները։
Բայց իմ սէրը աւելի պնդացաւ երբ լսեցի Ռոման Մարսի TED ելոյթը՝ «Ինչու՞ քաղաքների դրօշակները կարող են լինել ամենավատ ձեւաւորած բանը, որը դուք երբեք չէք նկատել»։
Ու սկսեցի աջ ու ձախ դրօշակներ նկատել։Իհարկէ, իմ ամենասիրած քաղաքի՝ Ռոտէրդամի դրօշակը ամենասիրուն դրօշակներից մէկն է, որ տեսել եմ՝ կանաչ, սպիտակ, կանաչ։ Կանաչը քաղաքի գոյնն է, իսկ արանքում գտնուող սպիտակը նկարագրում է քաղաքի գէտը՝ Ռոտէ գէտը։
Ու ինչքան խորանում ես դրօշակների մէջ, այնքան հասկանում ես, որ մեր դրօշակները հեչ լաւը չեն, ու խօսքը միայն քաղաքների դրօշակների մասին չէ, բնաւ։
Հայաստանի Հանրապետութեան դրօշակը՝ կարմիր, կապոյտ, նարնջագոյնը, հեչ իւրայատուկ չի, աւելին՝ այնքան իւրայատուկ չի, որ 1796 թուականին ծնուած ու մեռած Ալբայի Հանրապետութեան դրօշակն է։
Բայց այդքանը հերիք չի, ասենք Երեւան քաղաքի դրօշակը ուղղակի Երեւան քաղաքի զինանշանն է սպիտակ կտաւի վրայ տասներկու սլաքներով, որոնք խորհրդանշում են Հայաստանի 12 մայրաքաղաքները։
Ու ինչքան խորանում ես՝ հասկանում ես, որ մեր մօտ դրօշակները պակաս են, առհասարակ՝ չկան։
Մեր գլխաւոր ու ամենասիրած քաղաքները մինչեւ այսօր չունեն դրօշակներ. Դիլիջանը, Վանաձորը, Ջերմուկը եւ այլն։
Հասկանում եմ՝ երկրում շատ խնդիրներ կան, որ պէտք է լուծել։ Բայց եթէ ինչ֊որ մի տեղից սկսել է պէտք, որ մարդիկ զգան իրենց ազդեցութիւնը քաղաքական եւ քաղաքացիական հարցերում, որ զգան թէ ինչպէս են կերտում իրենց երկիրը, ապա դրօշակները շատ լաւ սկսելու տեղ են։
Հասկանում եմ, որ Երեւանի դէպքը ահաւոր բարդ ա, բնակիչները շատ են, բայց ինչ հաւէս կը լինի, չէ՞, եթէ փոքր համայնքների ու քաղաքների բնակիչները միասին հաւաքուեն ու սկսեն աշխատել իրենց դրօշակների վրայ։ Այդ դրօշակները կսկսենք տեսնել ամէն տեղ՝ փողոցում, կօֆէի բաժակների վրայ, մեքենաների համարանիշերի վրայ եւ այլն։
Ասանկ բաներ…