Հեղինակների պահոցներ՝ Անդրանիկ Վարդանեան

Անդրանիկ Վարդանեան-ի մասին

Համահիմնադիր @ իլլուրիա։ Փոխտնօրէն @ Մութ Ուժեր™։ Խոնարհ ծառայ @ Համացանց։ միշտ կարգիչի դիմաց։ հիմնականում անվնաս։

Ասք Հայաստանում սերւէրներ պահելու մասին

Երկրորդ անգամ վերադարձայ Հայաստան 2015֊ին, Աշուն էր։ Ունէի երկու շատ կարեւոր խնդիր լուծելու։ Մէկը՝ ունենալ իդէալական դիւրակիր մեքենայ՝ երկու հատ. մէկը՝ կարգիչ, միւսը՝ հեռախօս։ Մինչեւ այսօր չեմ գտել իդէալականը, միշտ իդէալականին շատ մօտ են լինում (Դելլ Լաթիթուդ, Լենովո ՄտածելաՓադ), կամ էլ քիչ մօտ (Խնձոր Մակբուք Պրո)։ Հեռախօսները լրիւ ուրիշ հարց ա՝ մօտս միշտ ունեմ Աֆյոն, Անդրոիդ եւ Լինուքսով հեռախօս (Այս պահին՝ Սեյլֆիշ)։

Բայց վիճակը միշտ էլ այդպէս է եղել, հաշւողական մեքենաների լուսաբացից մինչեւ մութ ապագայ։

Սակայն «back-end»֊ում աւելի ազատ միջավայր ունենք այսօր։ Չնայած նրան որ 90֊ականների վերջը ու 2000֊ականների սկիզբը եղել են ամենավատ տարիները՝ երբ աշխարհի կէսը օգտագործում էր Վինդոզ սերւէրներ եւ այլ սեփականատիրական ՕՀ֊ներ, հիմա՝ վիճակը շատ աւելի լաւ է։

Բոլորս օգտագործում ենք Լինուքս մեքենաներ, բոլորս օգտագործում ենք ազատ ԾԱ, ոչ մէկ չի սիրում IIS֊ին, բոլորը սիրում են Apache եւ Nginx։ Իսկ ե՞ս։ դէ ես ամբողջ օրը բողոքում եմ միակուլտուրաներից՝ բոլորը գիտեն միայն JS, բոլորը գշում ենք միայն լինուքս։ Բայց դէ դրա մասին կը խօսանք ուրիշ օր։

Երկրորդ խնդիրը, որն ուզում էի լուծել Հայաստան հասնելիս, դա այսպէս ասած «տան սերւէր»֊ն էր։ Ես սիրում եմ տանը պահել իմ տուեալները։ Բացատրեմ.

Ես Հայաստանում եմ, ու հիմնականում՝ իմ տանը։ Եթէ իմ տանը չեմ, ապա գոնէ իմ տան մօտակայքում եմ՝ Երեւանում։ Իմ ընթերցողները (չնայած ոչ վերջերս) հիմնականում Հայաստանից են, իմաստ չկայ ունենալ մեքենայ որը կը լինի դրսում՝ AWS֊ում, Digital Ocean֊ում, եւ այլն։

Ինձ համար միշտ անհասկանալի էր թէ ինչու Հայաստանեան ընկերութիւնների մեծ մասը, եթէ ոչ բոլորը, իրենց սերւէրները պահում են դրսում։ Ամենաանհասկանալին ինձ համար դա gg֊ն էր։ gg֊ն պէտք է լինի real-time, պէտք է լինի հնարաւորինս արագ, պէտք է լինի Հայաստանում։ Իրենց օգտագործողների 99%֊ը Հայաստանից են։

Սակայն արի ու տես, որ gg֊ի սերւէրները գտնւում են ոչ Հայաստանում։ տեղակայուած է Azure֊ի վրայ, ըստ IP GeoLocation֊ի այն գտնւում է Իռլանդիայում։ Գուցէ լինի այլ երկրում, ասենք՝ Ֆրանսիայում։

Մի քանի տարի առաջ Expo֊ի ժամանակ իրենց հարցրեցի թէ ինչո՞ւ, եւ իրենք ասեցին «դէ մեզ ժամանակակից բաներ է պէտք ինչպիսին է Kubetnetes֊ը»։ Երեւի չեն գիտակցել, որ կարող ես նման բաները տեղակայել կամայական մեքենայի վրայ։

Բայց լաւ, եկէք նայենք այլընտրանքներին։ Ես ահագին տեխնոլոգիապէս զարգացած գիտելիքներ ունեմ։ Իմ տանը իմ (ու ոչ միայն իմ) սերւէրներն եմ պահում։ Ապահովում եմ հոսանքով, ցանցով։ Իմ սերւիսները շատ սիրուն բաժանուած են բեռնարկղների (container֊ների) մէջ, ու չէ՝ ինձ Docker/Kubernetes պէտք չի դրա համար, ես օգտագործում եմ FreeBSD Jail։

Բայց Հայաստանեան ընկերութիւնների մեծ մասի համար սա շատ բարդ խնդիր է։ Ներկայ «ադմինների» (կամ իրենց լեզուով ասած DevOps֊ների) մեծ մասը չգիտեն սարքաւորումների հետ աշխատել, ինչպէս ապահովել արագութիւն սկաւառակների, ինչէս պահել մի մեքենայ որը պէտք է 5 տարի աշխատի, ինչպէս աւտոմատացնել ցանցը եւ այլն։ Իսկ որոնք որ գիտեն, քանակով քիչ են։ Պահանջարկը շատ ա։ Քեզ “DevOps” սովորեցնողը կասի որ դրա մասին իմանալը իմաստ չունի, ապագան ամպն ա, բայց ինքը տնտեսական գիտելիք չունի, չգիտի՝ շատ դէպքերում աւելի էժան ա նստում քո տարածքում, քաղաքում, երկրում դնելը եւ գումարը մի անգամից դէմից տալը, քան թէ վարձելը։ Չգիտի, որ մէկը միւսին փոխարինող չի, մէկը միւսին ամբողջացնող ա։

Բնականաբար լուծումն այն է, որ վարձես մեքենան եւ ակնկալես սպասարկում երրորդ կողմից։

Երանի խնդիրը այդքան հեշտ լուծուեր։ Ես շատ սխալուեցի այստեղ։

Պարզւում ա, որ Հայաստանում չկայ լաւ տարբերակ, եւ շուկան մինչեւ այսօր լցուած է շատ վատ որակով։

Մի կողմից ունես 2000֊ականներում ապրող այսպէս ասած Hosting ընկերութիւններ, որոնք քեզ տալիս են ինչ֊որ տարածք, որի վրայ աշխատում է վեբ սերւէր եւ ինչ֊որ ծրագրաւորման լեզու, հիմնականում՝ PHP, Perl եւ այլ տեսակի CGI֊ներ։

Միւս կողմից ունես ընկերութիւններ ովքեր տրամադրում են շատ վատ uptime֊ով, միշտ գնացող֊եկող ցանցով, ու հիմնականում՝ առանց մոնիտորինգի։ Դէ գոնէ public monitoring֊ի։ Երանի խօսքը միայն status page֊ի մասին լինէր։

Այս պահին բոլոր տրամադրողների մօտ ունեմ մեքենաներ իմ ներկայ կամ անցեալ յաճախորդների համար։

Եւ մտայ մեքենաների մէջ։

Եւ բոլորի uptime֊ը ցածր էր։ Ասենք 34 օր։ Ասենք 3 օր։ ասենք 2 ժամ։

Իսկ ես կամ յաճախորդներս ոչ մի նամակ չենք ստացել այդ մասին։ Չենք ստացել նամակ որ 2 ժամ առաջ մեքենան պէտք է reboot անէին։ Չենք իմացել որ 3 օր առաջ իրենց ցանցը գնացել է 30 րոպէով։ Չենք ստացել նամակ որ 34 օր առաջ ունենցել անջատում՝ թարմացումներ անելու համար։

Եւ ահա, ես հասկանում եմ թէ ինչու gg֊ի կամ menu֊ի նման ընկերութիւնները իրենց մեքենաները չեն դնում Հայաստանում, չնայած նրան որ գործում են միայն այստեղ։

Խնդիրը այս պահին ունի մէկ լուծում՝ տրամադրել շատ լաւ սպասարկում Հայաստանեան շուկայի համար։

Խնդիրը սակայն շատ դժուար է լուծել։ Շատ դժուար է համոզել այս ընկերութիւններին որ գան Հայաստան։ Իրենք լոյսը չեն տեսնի։

Բայց իրենք նաեւ չեն հասկանում, որ շատ դէպքերում իրենք են լինելու անհասանելի։ Մենք ապրում ենք Հայաստանում, եւ կամայական պահի գուցէ անջատուի մեր կապը աշխարհի հետ։

Դու չես կարողանայ տաքսի կանչել, կամ ուտելիք պատուիրել։ Կամ նոյնիսկ ընկերոջդ հետ խօսալ։ gg֊ն Հայաստանում չի, Menu֊ն Հայաստանում չի։ Telegram֊ը Հայաստանում չի։

Ես գոնէ կարող եմ իմ ընկերների հետ խօսալ։ Մեր չաթ սերւէրը Հայաստանում է։

Եւ ահա այն երկիրը, որի ՏՏ ոլորտը զարգացած է։

Ասանկ բաներ…

Ասք մեկնաբանութիւնների մասին

Օրեր առաջ երբ գրում էի տեխնիկական լեզուի մասին, մի քանի feedback արձագանք ստացայ, հիմնականում սոցցանցերից։ Սկսեցի մտածել, որ կենտրոնացուած տեղ չունեմ արձագանքների համար։

Այս պահին բլոգներս ցօգ֊երս (ցանցային օրագրերս) ունեն Թուիթթերի էջ եւ Տելեգրամի ալիք, քանի որ, պարզւում ա, որ ոմանց համար RSS օգտագործելը ահաւոր բարդ ա։ Տրամաբանօրէն, հիմնականում արձագանքները գալիս են որպէս Թութթերի պատասխաններ կամ Տելեգրամ ալիքի մեկնաբանութիւններ։

Շատերը օգտագործում են Դիսքաս, սակայն ինձ դուր չի գալիս իմ ընթերցողների անձնական տուեալները տալ երրորդ կողմի։

Գլուխս չցաւացնելու համար որոշեցի բլոգում օգտագործել մաքուր JS֊ով աշխատող մեկնաբանութիւնների համակարգ՝ Isso։

Շատ հեշտ էր իմ համար բարձրացնել մի հատ FreeBSD Jail՝ որպէս Container ու մէջը աշխատեցնել Python՝ որպէս Backend։

Եւ ահա, քանի դեռ մարդիկ, մանաւանդ՝ Հայաստանում, նորմալ չեն օգտագործում մեյլը կապ հաստատելու համար, ապա հիմա գոնէ կարող են իրենց մեկնաբանութիւնները թողնել ամէն գրառման տակ։

Մինչ հանդիպում…

Ասք Հայաստանի Հանրապետութեան Կառավարութեան հոսքի մասին

Այս մասին ուզում էի գրել օրեր առաջ, բայց նախ ուզում էի վստահ լինել, որ բան֊ման չի փչանալու փոխուելու, քանզի մէկ֊մէկ մարդիկ լաւ բաները սխալմամբ են անում։ Ուզում էի վստահ լինել, որ այս լաւ բանը սխալմամբ չէր։

Մի քանի օր առաջ ընկերներիցս մէկը սոց֊ցանցերից մէկում գրել էր, որ gov.am֊ում վերջապէս աշխատում է RSS հոսքը։ Ինձ համար սա շատ կարեւոր էր, քանզի ազատ համացանց ունենալու առաջին կարեւոր կէտերից մէկն է ունենալ ազատ հաղորդակարգեր։ Հայաստանի կառավարութիւնը արդէն երկար ժամանակ է ունի Telegram ալիք (channel, այսպէս ասած), իսկ RSS հոսքը երկար ժամանակ է չէր աշխատում։

Սակայն մենք դեռ լաւ վիճակում չենք։ Տելեգրամ ալիքում այսօր 5 հատ գրառում են արել, իսկ RSS֊ո՞ւմ՝ վերջին անգամ գրառել են 3 օր առաջ։

Համեմատելու համար, ահա նկարներ։

Սա ահագին վախեցնող ա։ Ենթադրենք՝ երկրում վատ վիճակ ա, ասենք կառավարութիւնը ուզում ա բան֊ման ասի մեզ, նամակ հասցնի, ի՞նչ է անելու։ Ամէնայն հաւանականութեամբ գրելու են Տելեգրամ ալիքով։ Ամէնային հաւանակնութեամբ՝ չէ, այլ՝ հենց տենց էլ լինելու ա։ Մենք տեսել ենք, թէ ոնց են աշխատել պատերազմի ժամանակ։ Իսկ եթէ վիճակը վատ ա, ապա միշտ վախ կայ, որ upstream֊ները անջատելու են մեր կապը։ ու ահա, չկայ տելեգրամ, չկայ տեղեկատւութիւն։ ահա թէ ինչ ա լինում։

Իսկ Կառավարութեան սերւէրները, իհարկէ, Հայաստանում են։ (Վստահ եմ ինչ֊որ մէկը հեսա գալու ա ու ասի՝ բա ինչի՞ Amazon֊ի AWS֊ում չեն ու ինչի՞ kubernetes֊ով չի աշխատում, բայց դէ that’s a story for another day)։ Եթէ կապը գնայ, ապա ես մէկ ա կարող եմ իմ RSS ընթերցիչով տեսնել, թէ ինչ են գրում մարդիկ։

Եթէ նայենք Կառավարութեան RSS հոսքը, ապա կը տեսնենք որ XML֊ի մէջ գրած է <generator>Helix RSS Feed Generator</generator>։ Պարզ է, որ Հայաստանի Հանրապետութեան Կառավարութեան կայքը սարքել է Helix ընկերութիւնը ու օգտագործել են իրենց սեփական CMS֊ը։ Սա իրականում շատ լաւ է այն առումով, որ իրենք նաեւ սարքել են կառավարութեան այլ մարմինների կայքերը։ Սա նշանակում է, որ բոլորը կարող են ունենալ RSS հոսք։

#ԻմԵրազածՀայաստանում բոլոր կայքերը ունեն RSS հոսք ու բոլորն են նորմալ թարմանում։ Ոչ թէ ՀՀ Բարձր Տեխնոլոգիական Արդյունաբերութեան Նախարարութեան նման, որտեղ RSS հոսքը ուղղակի սպիտակ էջ է վերադարձնում։

Ասանկ բաներ…

Ասք տեխնիկական լեզուի մասին

Այսօր նորայրը մէկ էլ գրեց՝

ազնիւ խօսք ջանայ, խնդրում եմ՝ գոնէ մեր չաթերում խօսել հայերէն։ դու ստորացնում ես լեզուն, ասելով, որ այն տեք թեմաների լեզու չի։ էդ քաղաքական որոշում ա։ ես գիտեմ որ բարդ ա, բայց պէտք ա աշխատել այդ վրայ։ դու օրինակ ես ծառայում։ էդ իսկապէս կարեւոր ա։ գիտեմ, որ բարդ ա։

Ու ես, ironically, անգլերէնով պատասխանեցի՝

I never said that

Եւ նորայրն ասաց՝

վայ։ կապ չունի՝ ինչ ես ասում։ կապ ունի՝ ինչ ես անում։ երբ խօսում ես անգլերէն, նոյնիսկ մեր փակ չաթում, դու դա ես ասում, փաստացի։

Իհարկէ, նորայրի հետ համաձայն եմ։ ինձ շատ աւելի ձեռ ա տալիս գրել Անգլերէն, այսպէս ասած visibility֊ի համար։ Առհասարակ որ մի գրառում եմ անում Անգլերէն բլոգում ապա մի անգամից սկսում են մեյլերը գալ, մարդիկ սիրում են feedback թողնել։ Հայերէն խօսա՛յ, անդրանիկ ջան։ Մարդիկ սիրում են արձագանքել։

Բայց ես արձագանքի համար չեմ գրում Հայերէն բլոգում։ Գրում եմ, որ լեզուն ողջ մնայ։ Գրում եմ, որ լեզուն զարգանայ։

Եւ ահա, այսուհետ փորձեմ աւելի շատ գրել, աւելի Հայերէն գրել։ Հայերէնի ժամանակ միայն Հայերէն գրել։

ասանկ բաներ…

Ելոյթ: reARMSEC 2020

Անցեալ տարի ելոյթ էի ունեցել ArmSec֊ի ժամանակ։ Իրականում ուզում էի խօսել container֊ների անվտանգութեան մասին, բայց հասկացայ, որ նախ պէտք է առհասարակ խօսել container֊ների մասին։

Եթէ գնաս ասենք ԲարՔեմփ, ապա բոլորը խօսում են Docker֊ի մասին, կամ kubernetes֊ի, բայց ոչ մէկ չի խօսում թէ ինչու կան էդ լուծումները ու որն ա իրանց անցեալը։

Ինչեւէ, ArmSec֊ում չկար նկարահանում, իսկ ես որպէս ինքս ինձ ու դիմացինին յարգող նեկայացող, որոշել էի Voice Memos ծրագրով ձայնս արձանագրել ու ներկայացումը հրապարակել։

եւ ահա՝

ReArmSec2020.mp3

ReArmSec2020.pdf

ասանկ բաներ…

Ասք արեւմտահայերէնի եւ կորցրած հնչիւնների մասին

Տարիներ առաջ երբ այս բլօգը բացեցի, շատ կարեւոր որոշում կար անելու՝ ո՞ր Հայերէնով գրել, արեւելահայերէն թէ՞ արեւմտահայերէն։

Ուղղագրութեան մասով, իհարկէ, գիտէի որ գրելու եմ դասական։ Ես ուղղակի այլ ձեւ չգիտեմ գրել, իմ մատները չեն աշխատում ուրիշ ձեւ։

Արեւմտահայերէնը շատ սիրուն է, ու սփիւռքահայ լինելու առաւելութիւններէն մէկն է, որ կրնամ ցանկացած ժամանակ լեզուս փոխեմ առանց խնդիրով մը։

Սակայն արեւմտահայերէնը կորցրել է բազմաթիւ հնչիւններ, աղուսեակով ցոյց տամ.

Պ Բ Փ
Տ Դ Թ
Ծ Ձ Ց
Կ Գ Ք

Երկրորդ եւ երրորդ սիւնի տառերը մենք նոյն ձեւ ենք ասում՝ երրորդի նման, իսկ առաջինը՝ երկրորդի նման։ օրինակ. «բակ»֊ն ու «փակ»֊ը ասում ենք «փակ», իսկ «պաղպաղակ»֊ը ասում ենք «բաղբաղագ»։

Այդ պատճառով էլ, այս բլօգում որոշեցի գրել արեւելահայերէն, քանի որ շատ աւելի հեշտ է սովորել։ Այո, ես Հայերէն սովորել եմ բլօգ պահելով, քանի որ դպրոցում ծոյլիկ էի։ Երբ տղաներն ասում են «բակում գնդակ ենք խաղալու», իմ մտքի մէջ տպաւորւում է, որ պէտք է լինի «բ», իսկ երբ նորայրն ասում է «փակում անե՞նք», արդէն սովորում եմ որ լինելու է «փ»։

Գանք բուն թեմային, թէ ինչի եմ գրում այս ամէնի մասին։

Երեկ գրառել էի բաց եւ մուք թեմաների եւ պաստառների մասին, մի անգամից ինձ գրեցին որ «մուք չի, մուգ ա»։

Բայց դեռ ոչ մէկից չեմ լսել (երեւի բացի Գիւմրեցիներից, նոր յիշեցի) որ ասի «շատ մուգ ա սենց», միշք «ք»֊ով են ասել, ոնց որ միշտ գրում ենք «շաբաթ» բայց ասում ենք «շափաթ»։

Չնայած նրան, որ ըստ «Հայերէն բացատրական բառարան»֊ի, մուքն էլ է ճիշտ։

Ու ես իհարկէ հաւատում եմ, որ համացանցում ամէն ինչ գրւում է մելանով, ու իմաստ չկայ սխալները խմբագրելու։

Ասանկ բաներ…

Ասք բաց եւ մուք թեմաների եւ պաստառների մասին

Երեւի հոլիւուդեան կինոների արդիւնքն է, որ մենք՝ հաքերներս, ծրագրաւորողներս եւ առհասարակ այթիշնիկներս, շատ ենք սիրում մուք թեմաներ. Մուք տերմինալներ՝ կանաչ տեքստով, մուք խմբագրիչներ՝ սպիտակ տառերով։

Իհարկէ, ահագին գիտական ապացոյցներ կան, որ դա շատ լաւ է աչքի համար։ Բայց նաեւ մենք գիտենք, որ չի կարելի սառը պաղպաղակի հետ խմել տաք սուրճ, ատամները լաւ չեն զգում, սկսում են նեղանալ մեզանից։

Վերջերս յայտնուել էի նախարարութիւններից մէկում, մինչեւ առաւօտ գործ էինք անում, մի քանի կարեւոր սերւէր տանում էին ազատ ԾԱ֊ների, ի սէր Յունիքսի ասատուածների՝ նաեւ FreeBSD֊ի։

Անվտանգութիւնից ելնելով չէի կարող իմ կարգիչով գործ անել։ Իմ դէմը դրեցին 5K էկրանով iMac, ասեցի ինձ տուէք մի հատ տերմինալ ու ինձ էլ բան պէտք չի։

Առաւօտ լուսադէմն էր, սպասում էի մի հատ պորտ կոմպիլացուի, այդ պահին նայում էի պատուհանից թէ ոնց է արեւը դուրս գալիս, նայեցի թէ ուր հասաւ տերմինալը, մէկ էլ տեսնեմ սպիտակել է՝ ճերմակ խորքով եւ սեւ տառերով, եւ զգացի թէ ինչքան լաւ եմ տեսնում։

Առաջին բանը որ արեցի, իմ մակի վրայ թեման դարձնել «աւտոմատ», որ արեւի լոյսի ժամանակ լինի բաց իսկ գիշերները՝ մուք։

Ես օգտագործում էի սեւ պաստառ, բայց հիմա սիրուն չէր արդէն, որ ամէն ինչ սպիտակի մէջ է իսկ պաստառս սեպ֊սեւ։

Յիշեցի որ մակօսի մէջ կայ նաեւ դինամիկ պաստառներ, որը ինքն իրեն փոխում է թեմայի հետ։

Առաջին բանը՝ ImageMagick֊ով reverse անել գոյները ու ստանալ նոյնի սպիտակը։

Երկրորդ՝ սարքել HEIC ֆորմատի նկար, որը կը պարունակի երկու նկարներն էլ, համապատասխան մետա֊տուեալներով՝ որն է բաց ու որն է մուք թեմաների համար։

Եւ ահա, ես ունեմ դինամիկ պաստառ։

Նկարը նաեւ կարող ես քաշել այստեղից՝ BSD.heic

Նաեւ թուիթել էի այդ մասին՝

Ասանկ բաներ…

Ասք QR Code֊ով մենիւ֊ի մասին

Երկար տարիներ ինձ հիացրել է QR Code֊ը, ինքը շատ հրաշալի տեխնոլոգիայ է, մի հատ նկար ա, նկարում ես, ու ինչ որ քոնթենթ ա բացում, դա կարող է լինի ասենք յղում, բիզնես քարդ, վայֆայի գաղտնաբար, աշխարհագրական տեղակայում, ինչ֊որ միջոցառման հրաւէր, եւ այլն։

Ինքը նաեւ ունի սխալների ուղղում, եթէ մի մասը կորել ա նկարի, ասենք քամին ա տարել, ապա կարողանում ա միւս մասով աշխատել։

Ինձ այնքան էր հիացրել, որ մի քան տարի առաջ HowTo էի գրել թէ ինչպէս գեներացնել QR Code֊եր տերմինալով։

հիմա նստած եմ Vergnano֊ում, ու նկատեցի որ սեղանի վրայ մի փոքր QR Code կայ, վրան գրած է menu։ Նկարեցի, գնաց ինչ֊որ կայք բացեց, որտեղ իրենց մենիւն ա։

Ինձ սա շատ է դուր գալիս, երեք պատճառով.

Առաջին, մարդիկ կիմանան ինչ ա QR Code֊ը, ու դա շատ նըրդի/գիքի բան ա։ Այո, թող իմանան մարդիկ, թող պարզ տեխնոլոգիաները լինեն հասանելի բոլորին, ոչ թէ միայն գիքերին։

Երկրորդ, առանձին յաւելուած (App) պէտք չի քաշել, ուղղակի մի հատ կայք ա ու վերջ։

Ու ամենակարեւորը, իմ չսիրած բաներից մէկն է թուղթը անիմաստ ծախսել։ Ես մինչեւ հիմա մեքենայ չունեմ քանի որ շատ Էնվայրոմենթ Ֆռենդլի մարդ եմ ու նոյնիսկ EV֊ները ինձ դուր չեն գալիս։ Ահա, յոյս ունեմ այս QR Code֊երը կը տարածուեն, ու մարդիկ էլ թղթեր չեն տպի, կամ գոնէ քիչ կը տպեն։

Ասանկ բաներ…

Ասք ինքնաշխատանք տանելու մասին

Մի քանի օր առաջ ընկերներիցս մէկին էի տեսել։ Շատ լաւ վիճակում չէր, յարաբերութեան մէջ ունէր խնդիրներ իր նշանակալից մարդու հետ։

Առհասարակ մարդիկ սիրում են ինձ հետ կիսուել իրենց խնդիրներով, դա լինի անձնական, գործնական, ընտանեկան թէ այլ։ Ոչ թէ նրա համար որ լաւ խորհուրդներ եմ տալիս (երանի թէ մէկը ինձ տար լաւ խորհուրդներ), ոչ թէ նրա համար որ գիտեմ թէ ոնց լուծեն իրենց խնդիրները, այլ քանի որ միշտ, միշտ, միշտ լսում եմ իրենց, բառ առ բառ, եւ շատ մեծ հաւանականութիւն կայ, որ խնդիրը անցեալում ես էլ եմ ունեցել։

Իհարկէ, ինչպէս ամէն բան կեանքում, սիրային յարաբերութիւն ստեղծելը գործ ա, ու շատ բարդ գործ ա, քանի որ եւ դուրս գալն է դժուար, եւ շարունակելու ժամանակ միշտ բոթլնեքեր են լինելու։ Բայց դա մի կողմ, ես ենթադրում եմ, որ դու գիտես այդ մասին։

Մենք երկար խօսեցինք, ես լսեցի, ինքը ինձ լսեց, մի երկու անգամ իրար չհասկացանք, կրկին խօսեցինք, նա հանգստացաւ, եւ որոշեց գնալ ու աշխատել իրենց խնդիրները ուղղելու վրայ։

Ես մի բան ասեցի, որ երբէք ոչ մէկին չէի ասել, քանի որ նախ պէտք էր իմ վրայ դա զգայի։ Վերջերս, չնայած՝ ցաւոտ, սակայն զգացել եմ։

Եւ ես ասացի՝

Դու չես կարող գնալ գործի եւ բագ դզել եթէ դու լաւ վիճակում չես։ Դու չես կարող գնալ գործի եւ կոդ գրել եթէ լաւ վիճակում չես։ Դու չես կարող գնալ գործի եւ սերւէր բարձրացնել եթէ դու լաւ վիճակում չես։ Ու նոյնպէս դու չես կարող գնալ յարաբերութեան մասին խօսակցութեան եւ դրա վրայ աշխատել եթէ դու լաւ չես։ Նախ եւ առաջ դո՛ւ պէտք է լաւ լինես, որ կարողանաս աշխատանք տանել ինչ֊որ հարցի շուրջ։

Ու այո՛, եթէ դու լաւ չես, ոնց կարող ես 100% վստահութեամբ աշխատել այլ բանի շուրջ։ Չես կարող։ Եթէ անես, վատ ա լինելու, ամբողջական չի լինելու։ Դանդաղ է լինելու կամ էլ նոյնիսկ սխալ է լինելու։

Ասածս ինչ է՝ հոգ տար քո՛ մասին։

Ասանկ բաներ։

Ասք թուային ազատութեան բարդութեան մասին

Գնալով աւելի եւ աւելի է բարդանում լինել ազատ թուային աշխարհում։

Հա, իհարկէ, ազատ ԾԱ֊ն ուտում է ամէն ինչ։ Ունե՞ս հեռախօս՝ կամ Լինուքսով է աշխատում կամ էլ BSD֊ով, իհարկէ։ Բայց դրանից այն կողմ այնքան են աւելացնում սահմանափակումները, որ անհնար է լինում ազատ համարել այդ սարքերը։

Սարքը ունես, բայց չես կարող ունենալ նորմալ կապ համացանցի հետ, ու բարդ է լինում ունենալ նորմալ Ջաբեր կլիենտ։

Սարքը ունես, բայց չես կարող նոր ծրագիր քաշել առանց «հաշիւ» բացելու։

Սարքը ունես, բայց չգիտես ինչու գովազդ կայ ՕՀ֊ի մէջ։ Դէ չգիտեմ, ես Վինդոզ չունեմ, չնայած այն շշուկներին, որ խմած ժամանակ եմ օգտագործել, բայց բնաւ ճիշտ չէ դա։

Իսկ ինչո՞ւ, ինչո՞ւ այսպէս պէտք է լինէր։ չգիտեմ, դեռ չեմ հասկանում։ Շատ տխուր եմ։

Տխուր եմ, քանի որ չեմ կարող ընկերներիս ասել «արի ջաբեր, թո՛ղ տելեգրամը»։ Չեմ կարող, քանի որ նորմալ յաւելուածներ չկան, որով կարող ենք չաթուել, քանի որ իրենց ՕՀ֊ն թոյլ չի տալիս։

Չգիտեմ, սա տեխնիկական խնդիր չէ, բնաւ։ Սա քաղաքական խնդիր է։ Ամէն ինչն է քաղաքական խնդիր։

Ես մտածում եմ բնութեան մասին, դա քաղաքական խնդիր է։ Դու մտածում ես երկրի ազատութեան մասին, դա քաղաքական խնդիր է։

Բայց ինչո՞ւ, ինչո՞ւ չես մտածում ազատ ԾԱ, ազատ ՕՀ օգտագործելու մասին։ Դա է՛լ է քաղաքական խնդիր, դա այն տեսակի խնդիր է, որ աւելի է ազդում քո վրայ առօրեայում քան աղբը թափելը։ Քան երկրի ազատութիւնը։

Անկախ մոլորակից եւ անկախ երկրից դու օգտագործելու ես նոյն տեխնոլոգիաները։ Չունենք այլ տարբերակ, նոյն համակարգիչներն են, նոյնն էլ մնալու են։ Կամ մտածում ես այս խնդրի մասին, կամ չես մտածում։

Այո, բարդ է, շա՛տ բարդ է լինել ազատ։ Իսկ ինձ տեւեց երկար տարիներ, որ լինեմ պլատֆորմներից ազատ։

Իսկ դո՞ւ։

Մինչ։

Ասանկ բաներ…