Այս շաբաթ ունեցել եմ երկու ելոյթ եւ մասնակցել եմ մի քննարկման։
Առաջին ելոյթը տեղի ունեցաւ BSides Yerevan֊ի ժամանակ, ներկայացրել եմ համակարգիչների ամենահին աբստրակտցիաների պաշտպանութեան եւ հետեւելու մեթոդները։
Իսկ այսօր մասնակցել եմ ԲարՔեմփում՝ Cybersecurity պանելում։ մեր ամենալաւ պանելներից էր։ Հետաքրքիր հարցերով եւ խառը քնմարկումներով։
Իսկ քիչ առաջ ներկայացրել եմ live demo թէ ինչպէս ունենալ անձնական սպասարկիչ համացանցում։
Ահագին արդիւնաւէտ շաբաթ էր։
Արդէն երրորդ անգամն է, որ խանութից դուրս գալուց յետոյ պաստիկէ տոպրակները պատռւում են փողոցի մէջտեղում։
Մի քանի աշխատողի հարցրեցի, եթէ տոպրակների փոփոխութիւն են արել ու վերջում ստացայ պատասխան՝ «այո, աւելի բարակ տոպրակներ են, չնայած նրան, որ նոյնգ գնով ենք վաճառում՝ 50 դրամ»։
Ես յիշում եմ, որ մարդիկ բողոքում էին վճարովի տոպրակներից, ու ես մտածում էի, դէ լաւ, ոչինչ, մարդիկ կը սովորեն ամէն անգամ 50 դրամ վճարելու փոխարէն մի անգամ վճարել 1000 դրամ, ունենալ այսպէս կոչուած tote bag, կամ հայերէն ասած փոխադրապայուսակ եւ օգտագործել ամիսներով։
Այդ առթիւ մենք նոյնպէս ունենք տանը 3 հատ փոխադրապայուսակ մեր սիրած դիզայներով, օրինակ Հայկ Սուրճի Բովարանի եւ այլն, բայց օգտագործում եմ միայն այն ժամանակ երբ գիտեմ, որ խանութ եմ գնալու։
Շատ դէպքերում անսպասելի եմ մտնում, ու ստիպուած եմ լինում «տոպրա՞կ» հարցին պատասխանել «այո», իսկ վերջերս «այո, երկու հատ, պատռւում են»։
Բայց ուրիշ կարեւոր հարց կայ այստեղ։ Երբ ՀՀ կառավարութիւնը որոշեց, որ տոպրակները պարտաւոր են լինել վճարովի, իրենց մեկնաբանութիւնն էր թէ «տոպրակները վճարովի են դարձել՝ հանուն շրջակա միջավայրի պաշտպանության» ապա հարց է առաջանում՝ փոփոխութիւն եղե՞լ է, ինչ֊որ մի վիճակագրութիւն ունե՞նք։ Այնպէս չէ որ Հայաստանի խանութները ունեն հրաշալի գոյքագրում, որ հասկանանք եթէ բան է փոխուել (եթէ ունենային գոյքագրում, ապա շաբաթը 3 անգամ հումմուս֊մութաբալը բացակայ չէր լինի)։
Իսկ հիմա այնպիսի վիճակում ենք, որ մարդիկ «տոպրա՞կ» հարցին լռելեան պատասխանում են «այո», շատ քչերը օգտագործում են փոխադրապայուսակ իսկ բնութեանը վնաս տալու հետ մէկտեղ մարդկանց գրպանին ենք վնաս տալիս։
Ի դէպ, պէտք է նշել որ վերաօգտագործուող տարբեր տեսակի պայուսակներ կան։ Առաջին տարբերակը, որ կարելի է նախատեսել դա պլաստիկէ տոպրակները մի քանի անգամ օգտագործելն է։
Ապա հնարաւոր է ունենալ սովորական tote bag, սակայն բոլորը չեն, որ էկոլոգիապէս մաքուր են։ Շատերը օգտագործում են վատ տեսակի բամբակ։
Հնարաւոր է ունենալ բամբակ, որը վերաօգտագործուող է։ Պէտք է կարդալ պիտակը։
Բայց եթէ փոքր հաշուարկ անենք, ասենք այն մարդու համար ով շաբաթը երկու անգամ անում է առեւտուր, ապա հետեւեալ թուերը կստանանք
տարեկան խանութի այց = (52 / 2) = 26
Ենթադրենք ամէն այսին պէտք է երկու տոպրակ
Պլաստիկէ տոպրակները արժէն 50 դրամ՝ հատը, ապրում են մէկ կամ երկու օգտագործում
Բամբակէ տոպրակները արժէն 250 դրամից 3000 դրամ՝ կախուած որակից եւ արտադրողից, ապրում են 6 ամսից 1 տարի։
Թղթէ տոպրակները արժէն 500 դրամ, ապրում են 3֊ից 6 ամիս։
| Տոպրակի տեսակ | պլաստիկէ տոպրակ | տոպրակ բամբակից | տոպրակ թղթից |
|---|---|---|---|
| Տարեկան արժէք | 26 x (50 x 2) = 2600֏ | (500 x 2) x 2 = 2000֏ | (500 x 2) x 4 = 4000֏ |
| էկոլոգիամաքրութիւն | վատ | միջին | լաւ |
Սա, իհարկէ, հաշուի չենք առնում էն պատահական այցերը։ Կարելի է ուղղակի տոպրակը մեր հետ ման տալ պայուսակի մէջ, միշտ։
Ասանկ բաներ…
հինգ տարի անգլերէն բլոգելով աւելի շատ ընկերներ եմ ձեռք բերել քան պատկերացնում էի։
Ամիսը գոնէ մէկ անգամ ինչ֊որ մէկը գրում էր մեյլով եւ հարց տալիս, կամ կարծիք, կամ քննադատութիւն, շատ դէպքերում նոյնիսկ առաջարկում էր ընկերանալ։ Տասնեակ ընկերներ եմ ձեռք բերել որոնց հետ մինչեւ օրս խօսում եմ, շաբաթը մէկ գոնէ չաթւում, եւ նոյնիսկ իրար նուէրներ ենք ուղակում աշխարհի մի անկիւնից միւսը։
Մինչ օրս դեռ չեմ հասկանում, թէ ինչու եմ սիրում գրառել ցանցային օրագրում, բայց հասկանում եմ, թէ առանց դրա ապրել չեմ կարող։
Երեկ Անգլերէն ցանցային օրագրիս առաջին գրառման 5 ամեակն էր։
Շատ բանի չեմ հասել անգլերէն օրագրով, շատ քիչ մարդիկ են կարդում այն, բայց ահա թէ ինչ եմ արել 5 տարուայ մէջ.
Բլոգները այնքան կարեւոր են համացանցի համար, որ արդէն 2 տարի է պահում եմ օրագիր.հայ համայնքը։
Շնորհակալ եմ, որ բլոգում էք։
Մինչ միւս տարի (։
Ինձ միշտ հետաքրքրել են համայնքները, փոքր տարիքից միշտ եղել եմ ինչ֊որ համայնքի անդամ։ Կար ժամանակ երբ սկաուտ (scout) էի, դրանից յետոյ եղել եմ եկեղեցու դպիր, իսկ պատանեկան տարիներին եղել եմ Սուրիոյ Երիտասարդական Միութեան պատանեկան թեւի անդամ։
Երբ եկայ Հայաստան, ի զարմանս ինձ շատ համայնքներ չկային։ Մի անգամից սկսեցի զբաղուել համայնքներ ստեղծելով։ Այդ տարիներին Հայաստանը ահագին ապրում էր Ֆեյսբուքում (երեւի հիմա էլ, հա՞, չգիտեմ, արդէն քանի տարի է չկամ այնտեղ), ու ստեղծեցի ԳՆՈւ֊Լինուքսի Հայաստանեան խումբը, որը ունէր էր 100֊ից աւել անդամ։ Վստահ եմ հիմա աւելի շատ մարդիկ կան։
Բայց մենակ չեմ կարող անվերջ համայնքներ պահել, արդէն ահագին համայքների համահիմնադիր եմ։ Շատ ժամանակ ուզում եմ ուղղակի համայնքի անդամ լինել, ոչ թէ զրօյից ստեղծել։
Երկար տարիներ ինքս ինձ համոզում էի, թէ բա նորմալ է, որ Հայաստանում համայնքները քիչ են կամ չկան, բնակչութիւնն է քիչ։ Շատ բնակչութեան դէպքում աւելի շատ համայնքներ կը լինէին։
Բայց վերջերս հասկացայ, որ բնակչութեան թիւը կապ չունի, բնաւ։
Օրինակ, արի վերցնենք Մալտան, որը, չնայած Երեւանից 50% մեծ է տարածքով, բնակչութիւնը ընդամէնը 519,000 է։ Այո, մի ամբողջ երկիր մեր երկրի 0.1 տոկոսն է տարածքով։
Բայց արի ու տես, որ Մալտայում կան ահագին համայնքներ։ Օրինակ, ես զարմացայ երբ տեսայ որ Մալտայում կայ կոմիկսների օնլայն խանութ (ու տենց ինչ֊որ փոքր բան չէ, այլ ահագին մեծ հաւաքածոյ ունեն), չնայած նրան, որ IRL խանութ չունեն, բայց արդէն 8 տարի է ակտիւ գործում են։
Միւս կողմից տեսայ, որ Մալտայում կայ ակտիւ Star Wars֊ի համայնք։ Այնքան ակտիւ, որ նոյնիսկ 501֊րդ լէգէոնի բաժին կայ, անունն էլ 501st Malta Outpost։
Իհարկէ, չեմ ասում որ Հայաստանում համայնքներ չկան, այլ ուղղակի այն, որ բնակչութեան թիւը բնաւ կապ չունի համայնքների քանակի եւ որակի հետ։
Ահագին մտածել է պէտք այս մասին ու պէտք է փորձել հասկաանլ թէ ինչն է արմատական պատճառը, որ Հայաստանում համայնքներ չեն ծնւում։
Ասանկ բաներ…
տասներկու օր առաջ նորայրը գրառել էր սարեանում, «օդի որակը երեւանում» վերնագրով եւ յղում էր դէպի msn.com։
Մինչեւ յղումով գնալը մտածում էի, որ վատ է վիճակը, բայց չէի սպասում որ շատ վատ էր լինելու։
Ընդհանրապէս, ընդունուած է օդի որակի հաշուել Air Quality Index համակարգով, նոյն ինքը AQI֊ը, որը հայերէն կը թարգմանուէր երեւի «Օդի Որակի Ցուցանիշ»։ Հաշուի առնելով, որ շատ դժուար կը լինի ասել ՕՈՑ, ես առաջարկում եմ «ՕդՈրՑու» կրճատումը, բայց այս մասին ուրիշ անգամ։
Օդի Որակի Ցուցանիշը իրականում թիւ է, որը բաժանուած է սանդղակների, փորձեմ աղիւսեակի տեսքով ցոյց տալ։
| ՕդՈրՑու | նկարագրութիւն | խորհուրդ |
|---|---|---|
| 0–33 | շատ լաւ | վայելէք բացօթեայ գործունէութիւնները |
| 34–66 | լաւ | վայելէք բացօթեայ գործունէութիւնները |
| 67–99 | միջին | վնասակար` զգայուն մարդկանց համար |
| 100–149 | վատ | զգայուն մարդիկ՝ կրէք դիմակներ։ բոլորը՝ փակեն պատուհանները |
| 150–200 | շատ վատ | հասարակութեան որոշ անդամներ կարող են ունենալ առողջական խնդիրներ զգայուն մարդիկ կարող են ունենալ շատ լուրջ առողջական խնդիրներ |
| 200+ | վտանգաւոր | զգայուն խմբեր՝ խուսափէք բացօթեայ բոլոր գործունէութիւններից բոլորը՝ զգալիօրէն կրճատէք բացօթեայ գործունեությունը |
Իհարկէ, շատ հաւէս կը լինէր եթէ ընդամէնը Վիքիպեդիայից նկար դնէի այս մասին, բայց աւաղ, Air Quality Index֊ի մասին բան չկար գրած Հայերէն Վիքիպեդիայում։ (ահա, տնային աշխատանք ընթերցողներին)
Այսքանը կարդալուց յետոյ արդէն կարելի է նայել Երեւանի ՕդՈրՑու֊ին՝
Այո, այս պահին (ժամը՝ 01:00) Երեւանի ՕդՈրՑու֊ն հասնում է 140֊ի։ Լաւաբախտաբար կայ նաեւ պատմական տուեալներ, այսօր հասել էր մինչեւ 152։
Ահա թէ ինչ տեսք ունէր Երեւանի ՕդՈրՑու֊ն վերջին քսանչորս ժամում
Փորձեցի օդի աղտոտուածութեան մասին փնտրել Հայաստանի Հանրապետութեան Առողջապահութեան Նախարարութեան կայքում, բայց աւաղ շատ բան չգտայ։
Առհասարակ խնդիրը ոչ թէ միայն այն է, որ այս մասին չենք խօսում, այլ որ ընդհանրապէս չենք խօսացել, երբէք։
Երեւի մասամբ արդար էլ չի, որ ես եմ խօսում այս մասին, ի վերջոյ ես ծխող եմ, իսկ ՀՀ ԱՆ֊ն արդէն ահագին ժամանակ է պայքարում ծխելու դէմ։
Իրենց կայքում տեսայ այսպիսի բաներ.
Թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդության դեմ պայքարի համաշխարհային օրն է
[…]
ԹՔՕՀ-ի զարգացման ռիսկի գործոններն են
— ծխախոտի օգտագործումը
— օդի աղտոտվածությունը
— մանկական տարիքում զարգացող բրոնխիալ ասթմանՀիվանդությունն ունեցող անձինք կարող են ձեռնարկել մի շարք քայլեր առողջական վիճակի բարելավման և հիվանդության առաջընթացի զսպման նպատակով.
— դադարեցնել ծխելը
— կանոնավոր ֆիզիկական ակտիվ կյանք
— պատվաստվել շնչական վարակների դեմ (գրիպ, կորոնավիրուս):
Բայց աւաղ, մինչ օրս մեր մօտ չի սահմանուել սանդղակներ, օրէնքներ եւ այլ բնութագրեր, որը ահագին դժուարացնում է հանրութեան աշխատանքը նման հետազօտութիւններ անելիս։
Ես, իհարկէ, կողմ եմ աւելի գործնական լուծումների։
Ակնյայտօրէն մեր մօտ կան բազմաթիւ շատ մեքենաներ, այդ պատճառով մտածում եմ, որ կարելի է կրկնօրինակել մեր հոլանդացի զարմիկներին եւ մի քարով խփել երկու թռչուն։
1972 թուականին, բացմաթիւ ցոյցերից յետոյ (թէ ինչի են տեղի ունեցել ցոյցերը՝ ուրիշ անգամ) Նիդերլանդների ԱԺ֊ի նախագահ, ապա վարչապէտ Յոհաննես Մարտեն դեն Ուեյլը յայտարարեց, որ ունենալու են «առանց մեքենայ Կիրակի» օր, որտեղ քաղաքի գլխաւոր փողոցները յատկացուելու են ոչ թէ մեքենաների, այլ հեծանուորդների համար։
Նման բան Երեւանում կիրառելը շատ դժուար կը լինի (բայց ոչ անհնար)։ Հիմնական խնդիրը սակայն մենք չենք, այլ մեր աշխարհագրական դիրքը։
Երեւանի գտնւում է ծովի մակարդակից 850֊ից մինչեւ 1300 մետր բարձրութեան վրայ, իսկ, օրինակ Ամստերդամը (կը ներէք, բայց ուրիշ քաղաք կայ աւելի շատ եմ սիրում) Ռոտերդամը գտնւում է ծովի մակարդակին եւ շատ քիչ են բարձունքները։
Եթէ վերցնենք ճանապարհը Երեւան Մոլից դէպի Երեւանի Բուսաբանական Այգի, ապա երկարութիւնը կը լինի 12 կիլոմետր իսկ բարձրութիւնը՝ մօտ 400 մետր։
Եթէ նոյն սկզբունքով վերցնենք ճանապարհը Ռոտերդամի Ալեքսանդրիում Մոլից դէպի Ռոտերդամի կենդանաբնական պարտէզ, ապա երկարութունը կը լինի մօտ 10 կիլոմետր իսկ բարձրութիւնը ընդամէնը 76 մետր։
Այսինքն նոյնիսկ եթէ ցանկանանք Երեւանում ունենալ «առանց մեքենայ Կիրակի» ապա դա ահագին բարդ կը լինի։
Միւս կողմից, բազմաթիւ այլ երկրներ են ունեցել նման խնդիրներ, մենք այդքան էլ իւրայատուկ չենք (ինչքան էլ ուզենք լինել) եւ իրենց մօտ շատ պարզ են լուծել։
Խնդիրը նրանում է որ կան մեքենաներ որոնց մէջ նստած է ընդամէնը մէկ հոգի։
Այդ պատճառով էլ շատ երկրներ նման տարածք/օրերում թոյլ են տալիս հեծանիւ եւ հանրային տրանսպորտ, որտեղ Երեւանցի երիտասարդը (եւ ոչ միայն) կարող է նստել հանրային փոխադրամիջոց, գնալ Աւանի վարչական շրջան եւ հեծանուորդել դէպի այգի։
Դեռ պարզ չի, թէ նման փոփոխութիւնները ինչ արդիւնք կունենան, մանաւանդ որ Երեւան քաղաքում արդէն տարիներ է, որ բոլոր ներդրումները արւում են աւտոմեքենաների համար եւ ամբողջովին անտեսւում են այլընտրանքային փոխադրամիջոցները, բայց ես յոյս ունեմ, որ մի օր կը կարողանանք բոլորս հաւասար քշել քաղաքում։
Իսկ օդի որակը, ակնյայտօրէն, ծխախոտից չի վատանում, այլ աւտոմեքենաներից։
Ասանկ բաներ…
Անցած ամիս Systems We Love չէինք կազմակերպել, հիմնականում այն պատճառով որ ես խառն էի գործերով։
Ինձ ահագին մտածելու տեղ տուեց։ հաւաքը չպէտք է ինձանից կախուած լինի, պէտք է ձեւ գտնեմ, որ անկախ ինձանից հաւաքը տեղի ունենայ։
Այս ամիս էլ չեմ հասցնի Systems We Love կազմակերպել, բայց միւս ամիս արդէն նենց կանեմ, որ անկախ ինձանից տեղի ունենայ։
Շատ բարդ չի։ մի քանի հատ մեյլ հասցէով պէտք է կիսուել։ մի հատ կայքի «աքսես» պէտք է տալ։ այսքան բան։
Տեսնենք ոնց կստացուի։
ահագին ժամանակ է ինչ «ցանցառներ ռադիօ»֊ի հոսքը գոյութիւն ունի, սակայն բազմաթիւ մարդիկ խնդրել էին որ աշխատի նաեւ Google Podcast֊ում եւ Spotify֊ում։
Իրականում մեր RSS հոսքը հերիք է, որ մարդիկ կարողանան լսել, բայց արի ու տես որ Spotify֊ը չի ընդունում RSS հոսքեր իրենց ծրագրի մէջ ու պէտք է անպայման իրենց կայքում դիմում գրեմ։ Նոյն պէս էլ Google֊ը։
Էս շաբաթ երեւի նստեմ էս հարցերը լուծեմ, որ հասանելի լինի բոլորին, չնայած նրան որ հասանելի է, բայց էս համակարգերը մարդկանց թոյլ չեն տալիս «այգուց դուրս» նայել։
Յետոյ էլ ասում են թէ Խնձորն է փակ համակարգ, արի ու տես որ iOS֊ի ու macOS֊ի Podcasts ծրագիրը ամենա֊ազատն է աշխատում, առանց սահմանափակումների, ընդամէնը RSS հոսքով։
Ահագին ժամանակ է մտածում էի սերւէրի backup֊ների մասին, վերջին անգամ backup էի արել 2020 թուականին, ու արել էի ուղղակի ZFS send/recv անելով ինչ֊որ դիսկի վրայ։ բայց դէ ինձ պէտք էր իրականում ակտիւ backup, ինչպիսին է TimeMachine֊ը macOS֊ի վրայ։
Լուծումը իհարկէ շատ պարզ էր։ ուղղակի Հայաստանից դուրս վերցրեցի սերւէր, վրայն դրեցի FreeBSD, ապա միացրեցի մի հատ դիսկ որն աշխատում է ZFS֊ով։
Հիմա ունեմ մի script որը ամէն գիշեր անում է ZFS snapshot եւ ZFS send/recv. շատ գոհ եմ լուծումից։
Մի օր պէտք է մանրամասն գրեմ քայլերի մասին։
Ինձ թւում ա խնդիրը լուծեցի։ պարզւում ա locale֊ի հետ խնդիր կար։ բայց շատ տարօրինակ խնդիր էր ամէն դէպքում։
տարօրինակ խնդիր կայ WordPress֊ի հետ, RSS֊ի մէջ սխալ ժամ էր դնում։ երեւի ուղղեցի, հեսա կերեւայ։