Պիտակների պահոցները՝ Հայաստան

Անդրանիկ Վարդանեան

17 Դեկտեմբերի, 2024

Համացանցով ման էի գալիս ու տեսայ հետեւեալ գրառումը՝ Air pollution flyer in Armenian, petition, maqurod.am website and socials ready — sign the petition, follow and share։

Շատ հաւէս կայք են սարքել՝ maqurod.am, որը ներկայացնում է Երեւանի օդի որակը։ Ակնյայտօրէն շատ վատ վիճակում ենք։

Կայքը նաեւ ուղիղ եթերով օգտագործում է IQAir կայքի տուեալները, որը համայնքի կողմից աշխատանք է։ Ինձ թւում է, նաեւ լաւ կը լինի, որ նման կայաններ դնենք Հայաստանի այլ մասերում, համեմատական տուեալներ ունենալու համար։ Բոլորը միշտ ասում են «վայ ինչ հաւէս էր դիլիջանում, մաքուր օդ, քիչ շուխուռ», դէ երեւի արժի ե՛ւ ձայնի ե՛ւ օդի չափիչներ դնել, հանրութեանը ներկայացնելու համար։

Յոյս ունեմ այս աշխատանքը արդիւնք կունենայ։

Պատասխանել մեյլով

Հիպերմեդիա համակարգերը եւ Հայաստանեան կայքերը

մի քանի շաբաթ առաջ կարդացի Hypermedia Systems գիրքը, ու պէտք ա ասել որ երբէք այսքան կպնող գիրք չեմ կարդացել։ Խօսքը իհարկէ ՏՏ գրքերի մասին է։

եթէ վերջին տաս տարում մի բան կար, որ շատ էր խանգարում ինձ, դա այսպէս կոչուած front-end ծրագրաւորման աշխարհն էր։ ամէն ինչ ահագին բարդ ա սարքած։

Երբ ես որոշեցի front-end ծրագրաւորում սովորել, այսինքն կոդ գրել բրաուզերի համար, ապա շատ հեշտ էր ամէն բան։ բացում էի մի հատ ֆայլ ու մէջը գրում էի ինչ ուզում եմ որ իմ ծրագիրը կատարի։ ապա էդ ֆայլը աւելացնում էի օգտագործելով <script> պիտակը։ ահագին պարզ ու հանգիստ պրոցես ա։

Բայց յետոյ ինչ֊որ պատճառով բրաուզերի ծրագրաւորումը սկսեց բարդանալ։ էլ չէիր կարող ուղղակի <script> պիտակը օգտագործել։ չէ, չէ։ պէտք էր ինչ որ bundler ունենայիր որը քո JS ֆայլերը կը «սեղմի» ու կը դարձնի մի հատ անհասկանալի ֆայլ։

Յետոյ եկաւ 2015 թուականը, եւ մարդիկ սկսեցին օգտագործել React֊ը, որը ոչ թէ աշխատում էր HTML֊ի հետ, այլ ստանում էր JSON տուեալներ ու դրա հիման վրայ նկարում էր էկրանին ինչ֊որ միջերես։

Չեմ ուզում շատ խորանալ այս թեմայով, ի վերջոյ՝ Hypermedia Systems գիրքը շատ լաւ բացատրում ա ամէն ինչ։

Բայց նման գրքերը ինձ միշտ յիշացնում են Հայաստանի մասին։ բացատրեմ.

մենք շատ փոքր երկիր ենք։ Ինչքան էլ ասենք, որ մեր մօտ ՏՏ ոլորտը զարգացած ա, մէկ ա մեր մօտ միշտ հետ ա լինելու աշխարհից։ Մեր ֆինանսական կարողութիւնները թոյլ չեն տալիս խմբերով ծրագրաւորողներ պահել մի հատ ֆորմի ու մի հատ վճարման համակարգից օգտուելու համար։

Սա նաեւ գլխաւոր պատճառներից ա, թէ ինչու եմ սիրում Open Source լուծումները։ Խոշոր կոմերցիոն կազմակերպութիւնները չեն մտածում մեր մասին, սակայն մենք կարող ենք փոքր համայնքներին ֆինանսաւորել եւ ստանալ աւելի լաւ արդիւնք, քան խոշորները երբեւէ կարող են։ փոքր ու ապակենտրոնը միշտ աւելի լաւ ա աշխատում քան խոշորն ու «չէ իրականում էս բագ չի ֆիչր ա մենք չենք կարող դա ուղղել այս վերսիայում»֊ը։

Նոյնը, ըստ երեւոյթին, վերաբերւում է վեբ ծրագրաւորման մասին։

Այս պահին մի քանի հոգի մարդ է պէտք։ մէկը որ բիզնես լոգիկայ գրի, մէկը որ JSON֊ական բաներ գեներացնի, մէկն էլ որ էդ JSON֊ները ստանայ, ու միջերեսը նկարի։

Հարց է առաջանում՝ մինչեւ JSON API֊ները ի՞նչ էինք անում։ Ո՞նց էինք ստեղծում վեբ միջերեսներ։

Անում էինք այն, ինչ ճիշտ էր՝ ուղղակի ուղարկում էինք HTML֊ը սերւէրից դէպի բրաուզեր, ու ամէն ինչ ճիշտ աշխատում էր։

Կային (ու մինչեւ հիմա կան) շատ լաւ գրադարաններ, ինչպիսին ա jQuery֊ն, որը ինչ֊որ մի ձեւ հեշտացնում էր ծրագրաւորողի գործը։ ինքը իմպերատիւի ու դեկլարատիվի միջեւ է ընկնում։

Բայց Hypermedia Systems գրքի հեղինակները առաջարկում են նոր մօտեցում, նոր գրադարան, որը կոչւում է HTMX։

Առաջին հայեացքից ակնյայտ չի ինչ ա, բայց մի քանի վայրկեան կարդալուց յետոյ պարզ է դարնում որ ինքը ուղղակի դեկլարատիվ կտորներ է աւելացնում HTML֊ի վրայ։

Ասենք ուզում ես ինչ որ տեղ ուղարկել ինչ֊որ GET յայց ու դրա պատասխանը ուզում ես մի տեղ դնել։ Կամ նոյնիսկ ուզում ես ինչ֊որ ֆայլ ուղարկել POST֊ով ու պատասխանը ցոյց տալ։ առաջ պէտք էր կամ խառը JavaScript գրել, կամ jQuery։ Իսկ հիմա կարող եմ ուղղակի գրել հետեւեալը։

<form hx-encoding='multipart/form-data' hx-post='/submit’>
<input type='file' name=‘file’>
<button>Upload</button>
</form>

ուզում ա ասել, որ երբ Upload կոճակն ես սեղմում, ապա ֆայլը ուղարկի դէպի /submit օգտագործելով POST մեթոդը։

Այս մօտեցումը ինձ էնքան դուր եկաւ, որ որոշեցի վերջում, մի քանի ընկերների համար արագի մէջ կայք պատրաստել՝ arm2txt (source), որը ստանում է նկարներ եւ PDF֊ներ հայերէն տեքստով եւ վերադարձնում ա հայերէն տեքստ, ու NetAdoption (source), CERT-AM֊ի նոր նախագծերից մէկն ա, որը ստուգում ա IPv6֊ն ու DNSSEC֊ը։

Ինձ շատ ա դուր գալիս որ մի ժամուայ ընթացքում կարողանում եմ արագի մէջ կայք հաւաքել ու ինձ շատ շատ ա դուր գալիս, որ սա կատարւում ա մի ֆայլանոց գրադարանի կողմից։

Ինձ թւում ա պէտք ա խօսել նման բաների մասին Հայաստանում։ Մեզ պէտք չեն թանկ ու կրակ արտադրանքներ։ Մեզ պէտք են պարզ եւ էժան լուծումներ։

Ասանկ բաներ…

Պատասխանել մեյլով

IPv6 Ucom֊ում, բայց խնդիրներով

մի քանի օր առաջ ուրախացած գրում էի, որ Ucom֊ում կայ IPv6 ցանց, ու ուրախացած որոշեցի իրենց բզեմ, որ իմ տանն էլ միացնեն։

Աւաղ սա շատ ուրախ պատմութիւն չի, բայց դէ պէտք ա կիսուել։

Սկզբի համար զանգեցի իրենց մասնագէտներին, աւանդական ձեւերով՝ 444, ու խնդրեցի որ իմ մօտ էլ միացնեն IPv6։ ահագին զարմանալի էր, որ ինձ հարցրեցին «իսկ ձեզ ինչի՞ համար ա պէտք»։ ուզում էի սարկաստիկ պատասխանէի «քանի որ 1999 թուականում չեմ ապրում» բայց ասեցի դէ լաւ, դեռ առաջին օրն ա, ու բարի բարի ասեցի «յաճախորդներիս մօտ կայ IPv6-only ցանց, ու չեմ ուզում ամէն անգամ VPN֊ուեմ, որ կպնեմ դրանց»։ Ասաց՝ դէ գրանցում եմ։

Յաջորդ օրը զանգեցին ու ասեցին որ միացած ա, ասեցի օհ հրաշալի, հեսա փորձարկեմ։

Փորձարկելու համար արագի մէջ կարգաւորեցի dhcpcd(8), գիտեմ֊գիտեմ, տառերը շատ են, ինքը նշանակում ա DHCP Client Daemon։ ահա կարգաւորումը իմ տանը՝

# cat /usr/local/etc/dhcpcd.conf
controlgroup wheel
# Let FreeBSD worry about IPv4
ipv6only
# Do not run these hooks
nohook resolv.conf, hostname, ntp.conf
# Only igb1
allowinterfaces igb1
# No router solicitation (RS) globally by default
noipv6rs

# Use igb2 LAN interface but do not modify it
interface igb2

# Use igb1 WAN interface
# Do router solicitation (RS)
# Request normal address (NA)
# Request prefix delegation (PD) for igb2
interface igb1
  ipv6rs
  ia_na 1
  ia_pd 2 igb2/0

էստեղ ասում ենք որ Normal Address ուզի igb1 ինտերֆեյսի համար եւ ապա prefix delegation անի igb2 ինտերֆեյսի համար։

ապա ստանում էի հետեւեալը՝

[...]
igb1: Router Advertisement from fe80::cecf:83ff:fe98:408
igb1: adding address fc01:3daa:12:86ee:20d:b9ff:fe47:8531/64
igb1: adding route to fc01:3daa:12:86ee::/64
igb1: adding default route via fe80::cecf:83ff:fe98:408
[...]

ակնյայտօրէն ինչ֊որ կարգաւորման խնդիր կար, քանզի չէի ստանում 2000::/3֊ից ոչ մի հասցէ։

Որոշեցի մի անգամ էլ բզել, նոր ticket բացեցին, ու զանգեցին ինձ, ասեցին՝ խնդիրը լուծել ենք, բայց սրանից էն կողմ էլ ոչ մի բան չենք կարող անել, ասեցի դէ լաւ ստուգեմ։

igb1: Router Advertisement from fe80::cecf:83ff:fe98:408
igb1: adding address 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531/64
igb1: adding address fc01:3daa:12:86ee:20d:b9ff:fe47:8531/64
igb1: adding route to 2a00:cc47:2073:5c00::/64
igb1: adding route to fc01:3daa:12:86ee::/64
igb1: adding default route via fe80::cecf:83ff:fe98:408
igb1: fe80::1: DHCPv6 REPLY missing IA Address
igb1: REPLY6 received from fe80::1
igb1: renew in 900, rebind in 1440, expire in 1800 seconds
lo0: adding reject route to 2a00:cc47:2073:5cff::/64 via ::1
igb1: delegated prefix 2a00:cc47:2073:5cff::/64
igb2: adding address 2a00:cc47:2073:5cff::1/64
igb2: changing route to 2a00:cc47:2073:5cff::/64

ահա՛, արդէն ստանում եմ Ucom֊ի ցանցից հասցէ, ու նաեւ ստանում եմ հասցէ igb2֊ի համար։ Էդ հասցէն պէտք է յետոյ բաժանեմ իմ տան ներքին ցանցում կամ Router Advertisement Daemon֊ով, որը SLAAC ա օգտագործում, կամ էլ DHCPv6ով։

Որոշեցի բզբզալ ու փորձել իմ տան սերւէրին պինգ անել՝

root@evn0:~ # ping6 -t1 -W1 -c1 bsd.am
PING6(56=40+8+8 bytes) 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531 --> 2001:470:1f15:e4::1

--- bsd.am ping6 statistics ---
1 packets transmitted, 0 packets received, 100.0% packet loss

օհ օհ, բան տեղ չի հասնում։ ինչո՞ւ, կարող ա՞ խնդիր կայ։ մի հատ փորձեմ traceroute անել։

root@evn0:~ # traceroute6 -a -q1 -w3 -m10 bsd.am
traceroute6 to bsd.am (2001:470:1f15:e4::1) from 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531, 10 hops max, 28 byte packets
 1  [AS44395] 2a00:cc47:2073:5c00:cecf:83ff:fe98:408  0.499 ms
 2  *
 3  *
 4  *
 5  *
 6  *
 7  *
 8  *
 9  *
10  *

ակնյայտօրէն խնդիր կայ, բայց ի՞նչ խնդիր ա։ Որոշեցի երկկողմանի traceroute անել իմ Ամստերդամի սերւէրի եւ տան միջեւ՝

ահա, խնդրեմ, պակետները ոչ դուրս են գնում, ոչ ներս են գալիս։

Զանգեցի Ucom ու տեղեկացուցի խնդրի մասին, աւաղ, իրենց պատասխանն էր «քանի մեր մօտ IPv6֊ը փորձնական ա, ապա այլ ոչ մի հարցով չենք կարող օգնել»։

Որոշեցի tcpdump֊ով նայեմ ինչ ա կատարւում՝

root@evn0:~ # tcpdump -n -s0 -i igb1 -c3 icmp6 and dst host 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531
tcpdump: verbose output suppressed, use -v or -vv for full protocol decode
listening on igb1, link-type EN10MB (Ethernet), capture size 262144 bytes
14:30:43.641777 IP6 2a05:f480:1400:2eb9::7372:7630 > 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531: ICMP6, echo request, seq 56710, length 24
14:30:43.676499 IP6 2a05:f480:1400:2eb9::7372:7630 > 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531: ICMP6, echo request, seq 56711, length 24
14:30:43.751418 IP6 2a05:f480:1400:2eb9::7372:7630 > 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531: ICMP6, echo request, seq 56712, length 24
3 packets captured
170 packets received by filter
0 packets dropped by kernel

ահա, ակնյայտօրէն պակետները հասնում են իմ տուն, բայց դուրս չեն գալիս։ IPv6֊ով պէտք պատասխան գայ ICMP6֊ի միջոցով, թէ ուր ա խնդիրը։

root@evn0:~ # tcpdump -n -s0 -i igb1 -c1 'icmp6 and dst host 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531 and ip6[40] = 1 and ip6[41] = 0' 
tcpdump: verbose output suppressed, use -v or -vv for full protocol decode
listening on igb1, link-type EN10MB (Ethernet), capture size 262144 bytes
14:38:15.591959 IP6 2a00:cc47:2000:3::1 > 2a00:cc47:2073:5c00:20d:b9ff:fe47:8531: ICMP6, destination unreachable, unreachable route 2a05:f480:1400:2eb9::7372:7630, length 72
1 packet captured
10245 packets received by filter
0 packets dropped by kernel

ահա, փաստօրէն 2a00:cc47:2000:3::1֊ի մօտ խնդիր կայ։

Այս ամբողջ ինֆորմացիան ուղարկեցի  Ucom, սպասում եմ պատասխանի։

Իրականում եթէ ցանցը փորձնական ա, ապա պէտք ա աւելի շատ ուզենային օգնել, քանի որ ահա մարդ կայ հայաստանում, ով իրենց յաճախորդն ա ու հասկանում ա IPv6֊ից, բայց աւաղ, you can’t always get what you want.

Եթէ պատասխանեն՝ ապա կը գրեմ այստեղ։

Ասանկ բաներ…

Պատասխանել մեյլով

IPv6 Ucom֊ո՞ւմ։

Ծնողների տանն ենք, տեսնում եմ, որ իրանց տանը կայ IPv6։ ահա ստուգեցի՝

$ curl -6 ifconfig.bsd.am
2a00:cc47:4455:d00:1988:f8b7:e108:e80e
curl/8.3.0
source: /index.Mod

դեռ անգիր չեմ արել Հայաստանի IPv6  ցանցը, բայց ահա ստուգեցի՝

$ whois 2a00:cc47:4455:d00:1988:f8b7:e108:e80e | grep desc
descr:          UCOM CJSC

հիմա պէտք ա ստուգել եթէ իմ տանը տալիս են, ու եթէ կարող են կազմակերպել Prefix Delegation։

ահագին առաջընթաց կայ, վատ չի։

բայց նաեւ խնդիրներ կան, օրինակ երկու հատ IPv6 DNS resolver ա push լինում DHCP֊ով, սակայն երկուսից մէկը չի աշխատում՝

$ cat /etc/resolv.conf  | grep nameserver
nameserver 2a00:cc40::10
nameserver 2a00:cc40::53
nameserver 192.168.5.1

IPv4֊ովը աշխատում ա, էս մի հատն էլ ա խաշտում՝

$ dig -6 _dk.bind.am TXT +short @2a00:cc40::53  
"Gentoo has an --ignore-world flag and it fixes everything; Just like in real life; Wait no, it doesn't actually do that; Just like in real life. @dakami - RIP"

իսկ միւսը՝

$ dig -6 _dk.bind.am TXT +short @2a00:cc40::10 

; <<>> DiG 9.10.6 <<>> -6 _dk.bind.am TXT +short @2a00:cc40::10
;; global options: +cmd
;; connection timed out; no servers could be reached

երեւի տեղեկացնեմ Ucom֊ին, ու նաեւ լաւ կը լինի հրապարակեն տեխնիկական մանրամասների մասին։

Ու նաեւ հարց ա, եթէ կարող են IPv6 տրամադրել ստատիկ IP ունեցողներին։

Մինչ։

Պատասխանել մեյլով

Անդրանիկ Վարդանեան

10 Մայիսի, 2024

Շատ լուրջ մշակութային խնդիր ունենք. Երբ մարդիկ հարց են ունենում, մի անգամից ինձ են հարցնում անձնական նամակով, լինի դա ջաբերով կամ մեյլով։

Բայց ես ու նորայրը ահագին ջանք ենք դրել որ լինեն հանրային քննարկման սենեակներ, ինչպիսին է սարեանը, նաեւ ահագին ջանք ենք դրել, որ մարդիկ հանգիստ հարց տան, երկարաժամկէտ պատասխան սպասելու դէպքում՝ ֆորումների տեսքով։

Բայց արի ու տես որ էդ ամէնը էական չի, մարդիկ մէկ ա, օրուայ վերջում, գրում են մեզ անձնական նամակով, ու երբ մէկ կամ մի քանի ժամ չես պատասխանում, քանի դէ մենք էլ ենք մարդ, գործ, տուն, տեղ ու ընտանիք ունենք, ապա մի մասը սկսում են գոռալ «էդ ինչի՞ չես պատասխանում»։

Ինձ թւում ա շատ տրամաբանական կարողութիւններ պէտք չի հասկանալու համար, որ եթէ շատ ստանդարդ հարց ունես, նոր գիւտ չես անում, ապա 20+ անդամներով հանրային սենեակում հարցնելը աւելի լաւ տարերակ ա, քան մի հոգուն հարցնելը։

Բայց աւաղ, սա մշակութային հարց ա, մարդկանց ասելով «խնդրում եմ չաթում հարցրու» ոչ մի բան չի փոխուի։

Պէտք է մտածենք այս մասին…

Պատասխանել մեյլով

Հղում

Բարի սովորոյթներ — Յակոբ Միքայէլեան:

Ես սովորութիւն ունիմ շէնքի աստիճաններուն վրայ դէմս ելլողին «բարի լոյս» կամ «բարեւ» մը ըսել, մեր հալէպեան սովորոյթները այստեղ կրկնելով, սակայն բարեւդ կա՛մ օդը կը մնայ, կա՛մ ալ անակնկալի եկած մէկուն նման՝ քիթին տակէն բան մը կը պատասխանէ, թերեւս ալ մտքերնէն կ՛ըսեն՝ այս ինչ տարօրինակ մարդիկ են սուրիացիները, առանց ճանչնալու կը բարեւեն:

Պատասխանել մեյլով

Ասք QR֊ների եւ թուային մենիւների մասին

Փաստօրէն արդէն Հայաստան է հասել թուային մենիւները։ Ես մի տեսակ զարմացած եմ եւ իրականում տխուր։ Գիտեմ, բոլորին անսպասելի է, որ նման բան կարող է ասեմ։

Բացատրեմ.

Մտել ենք Կօֆէի սիրած վայրերից մէկը՝ Future Diner, որը Երեւանի լաւագոյն վեգան ճաշարաններից մէկն է։ Չնայած նրան, որ միշտ պատուիրում ենք իրենց մօտից ուտելիքներ, երբէք ֆիզիկապէս չէինք եղել։

Մտնելուց անմիջապէս յետոյ երիտասարդ աշխատակիցն ասաց «մենիւի համար կարող էք սկանաւորել այս QR֊ները, ունենք հայերէն, անգլերէն եւ ռուսերէն մենիւներ»։
IMG 6687

Իհարկէ, իմ համար սա բնաւ խնդիր չէր, քանզի հեռախօսս հետս էր։ Նկարեցի, ինչ֊որ մի անկապ կայք բացեց, նայեցինք։

Screenshot 2023 07 05 at 8 28 54 PM

Սակայն սա իրենից ահագին բան է ենթադրում, որը գուցէ միշտ չլինի յաճախորդի մօտ։ Յաճախորդը պէտք է ունենայ

  1. հեռախօս
  2. որն ունի խցիկ
  3. որը հասկանում է QR֊ներ
  4. որը ունի համացանցի հասանելիութիւն
  5. որի բրաուզերը կարողանում է բացել JavaScript֊ով աշխատող կայքեր

Ես եղել եմ ժամանակին մարդ, ով չի ունեցել հեռախօս։ ով ունեցել ա հեռախօս առանց կամերայի։ ով ունեցել ա խցիկով հեռախօս բայց չի հասկացել QR֊ներ։ ով … (եւ այլն)

Արդէն հասկացաք, թէ ինչու եմ տխուր։

Ու նաեւ ունեմ բազմաթիւ ընկերներ, ովքեր մինչ օրս չունեն հեռախօս, կամ արի ասենք՝ խելախօս։

Սա իհարկէ եթէ նայում ենք խնդիրներին հասանելիութեան առումով։

Իսկ եթէ նայենք մեր ուժերից վեր ու մեզնով չլուծուող խնդիրների տեսակէտից՝

  1. գուցէ ցանցի հետ խնդիր կայ՝ Ucom֊ը MTS֊ը եւ այլնը գուցէ խնդիր ունեն ու հիմա չես կարող հասնել այդ կայքին
  2. գուցէ այդ կայքն ունի խնդիր եւ անհասանելի է ամբողջ աշխարհին
  3. գուցէ այդ ընկերութիւնը վերանում է մի օր

Սրանք ամենայաճախ հանդիպող դէպքերն են, չեմ թուարկում այն դէպքերը, որ հնարաւոր է լինեն, բայց “հազարից մէկ”։


Նոր մատուցողի հետ էի խօսում եւ իրեն հարցուցի՝ իսկ ի՞նչ եթէ յաճախորդը չունի խելախօս, նա ասաց «էդ դէպքում տրամադրում եմ իմ կամ ճաշարանի հեռախօսը»


Ես իհարկէ հասկանում եմ, թէ ինչու է մարդկանց «քուլ» թւում նման բաները։ Մի կողմից (մեզ թւում է թէ) բնութեանը օգուտ ենք տալիս (դա իրականում հարցական է, ոչ մի հետազօտութիւն չկայ, որ հաստատում է դա), միւս կողմից էլ դէ շատ ժամանակակից է թւում, նայի՛, նայի՛, նկարում ես ու տեսնում նկարներ ու թուէր։

Մի կողմից էլ մտածում եմ, գոնէ QR֊ը յղէր դէպի իրենց կայք, նենց չի որ պատուիրում ես կայքով, ուղղակի նայում ես։

Ասանկ բաներ…

Պատասխանել մեյլով

Ասք նոր պլաստիկէ տոպրակների եւ էկոլոգիայի մասին

Արդէն երրորդ անգամն է, որ խանութից դուրս գալուց յետոյ պաստիկէ տոպրակները պատռւում են փողոցի մէջտեղում։

Մի քանի աշխատողի հարցրեցի, եթէ տոպրակների փոփոխութիւն են արել ու վերջում ստացայ պատասխան՝ «այո, աւելի բարակ տոպրակներ են, չնայած նրան, որ նոյնգ գնով ենք վաճառում՝ 50 դրամ»։

Ես յիշում եմ, որ մարդիկ բողոքում էին վճարովի տոպրակներից, ու ես մտածում էի, դէ լաւ, ոչինչ, մարդիկ կը սովորեն ամէն անգամ 50 դրամ վճարելու փոխարէն մի անգամ վճարել 1000 դրամ, ունենալ այսպէս կոչուած tote bag, կամ հայերէն ասած փոխադրապայուսակ եւ օգտագործել ամիսներով։

Այդ առթիւ մենք նոյնպէս ունենք տանը 3 հատ փոխադրապայուսակ մեր սիրած դիզայներով, օրինակ Հայկ Սուրճի Բովարանի եւ այլն, բայց օգտագործում եմ միայն այն ժամանակ երբ գիտեմ, որ խանութ եմ գնալու։

Շատ դէպքերում անսպասելի եմ մտնում, ու ստիպուած եմ լինում «տոպրա՞կ» հարցին պատասխանել «այո», իսկ վերջերս «այո, երկու հատ, պատռւում են»։

Բայց ուրիշ կարեւոր հարց կայ այստեղ։ Երբ ՀՀ կառավարութիւնը որոշեց, որ տոպրակները պարտաւոր են լինել վճարովի, իրենց մեկնաբանութիւնն էր թէ «տոպրակները վճարովի են դարձել՝ հանուն շրջակա միջավայրի պաշտպանության» ապա հարց է առաջանում՝ փոփոխութիւն եղե՞լ է, ինչ֊որ մի վիճակագրութիւն ունե՞նք։ Այնպէս չէ որ Հայաստանի խանութները ունեն հրաշալի գոյքագրում, որ հասկանանք եթէ բան է փոխուել (եթէ ունենային գոյքագրում, ապա շաբաթը 3 անգամ հումմուս֊մութաբալը բացակայ չէր լինի)։

Իսկ հիմա այնպիսի վիճակում ենք, որ մարդիկ «տոպրա՞կ» հարցին լռելեան պատասխանում են «այո», շատ քչերը օգտագործում են փոխադրապայուսակ իսկ բնութեանը վնաս տալու հետ մէկտեղ մարդկանց գրպանին ենք վնաս տալիս։


Ի դէպ, պէտք է նշել որ վերաօգտագործուող տարբեր տեսակի պայուսակներ կան։ Առաջին տարբերակը, որ կարելի է նախատեսել դա պլաստիկէ տոպրակները մի քանի անգամ օգտագործելն է։

Ապա հնարաւոր է ունենալ սովորական tote bag, սակայն բոլորը չեն, որ էկոլոգիապէս մաքուր են։ Շատերը օգտագործում են վատ տեսակի բամբակ։

Հնարաւոր է ունենալ բամբակ, որը վերաօգտագործուող է։ Պէտք է կարդալ պիտակը։

Բայց եթէ փոքր հաշուարկ անենք, ասենք այն մարդու համար ով շաբաթը երկու անգամ անում է առեւտուր, ապա հետեւեալ թուերը կստանանք

տարեկան խանութի այց = (52 / 2) = 26

Ենթադրենք ամէն այսին պէտք է երկու տոպրակ

Պլաստիկէ տոպրակները արժէն 50 դրամ՝ հատը, ապրում են մէկ կամ երկու օգտագործում
Բամբակէ տոպրակները արժէն 250 դրամից 3000 դրամ՝ կախուած որակից եւ արտադրողից, ապրում են 6 ամսից 1 տարի։
Թղթէ տոպրակները արժէն 500 դրամ, ապրում են 3֊ից 6 ամիս։

Տոպրակի տեսակ պլաստիկէ տոպրակ տոպրակ բամբակից տոպրակ թղթից
Տարեկան արժէք 26 x (50 x 2) = 2600֏ (500 x 2) x 2 = 2000֏ (500 x 2) x 4 = 4000֏
էկոլոգիամաքրութիւն վատ միջին լաւ

Սա, իհարկէ, հաշուի չենք առնում էն պատահական այցերը։ Կարելի է ուղղակի տոպրակը մեր հետ ման տալ պայուսակի մէջ, միշտ։

Ասանկ բաներ…

Պատասխանել մեյլով

ասք բնակչութեան եւ համայնքների մասին

Ինձ միշտ հետաքրքրել են համայնքները, փոքր տարիքից միշտ եղել եմ ինչ֊որ համայնքի անդամ։ Կար ժամանակ երբ սկաուտ (scout) էի, դրանից յետոյ եղել եմ եկեղեցու դպիր, իսկ պատանեկան տարիներին եղել եմ Սուրիոյ Երիտասարդական Միութեան պատանեկան թեւի անդամ։

Երբ եկայ Հայաստան, ի զարմանս ինձ շատ համայնքներ չկային։ Մի անգամից սկսեցի զբաղուել համայնքներ ստեղծելով։ Այդ տարիներին Հայաստանը ահագին ապրում էր Ֆեյսբուքում (երեւի հիմա էլ, հա՞, չգիտեմ, արդէն քանի տարի է չկամ այնտեղ), ու ստեղծեցի ԳՆՈւ֊Լինուքսի Հայաստանեան խումբը, որը ունէր էր 100֊ից աւել անդամ։ Վստահ եմ հիմա աւելի շատ մարդիկ կան։

Բայց մենակ չեմ կարող անվերջ համայնքներ պահել, արդէն ահագին համայքների համահիմնադիր եմ։ Շատ ժամանակ ուզում եմ ուղղակի համայնքի անդամ լինել, ոչ թէ զրօյից ստեղծել։

Երկար տարիներ ինքս ինձ համոզում էի, թէ բա նորմալ է, որ Հայաստանում համայնքները քիչ են կամ չկան, բնակչութիւնն է քիչ։ Շատ բնակչութեան դէպքում աւելի շատ համայնքներ կը լինէին։

Բայց վերջերս հասկացայ, որ բնակչութեան թիւը կապ չունի, բնաւ։

Օրինակ, արի վերցնենք Մալտան, որը, չնայած Երեւանից 50% մեծ է տարածքով, բնակչութիւնը ընդամէնը 519,000 է։ Այո, մի ամբողջ երկիր մեր երկրի 0.1 տոկոսն է տարածքով։

Բայց արի ու տես, որ Մալտայում կան ահագին համայնքներ։ Օրինակ, ես զարմացայ երբ տեսայ որ Մալտայում կայ կոմիկսների օնլայն խանութ (ու տենց ինչ֊որ փոքր բան չէ, այլ ահագին մեծ հաւաքածոյ ունեն), չնայած նրան, որ IRL խանութ չունեն, բայց արդէն 8 տարի է ակտիւ գործում են։

Միւս կողմից տեսայ, որ Մալտայում կայ ակտիւ Star Wars֊ի համայնք։ Այնքան ակտիւ, որ նոյնիսկ 501֊րդ լէգէոնի բաժին կայ, անունն էլ 501st Malta Outpost։

Իհարկէ, չեմ ասում որ Հայաստանում համայնքներ չկան, այլ ուղղակի այն, որ բնակչութեան թիւը բնաւ կապ չունի համայնքների քանակի եւ որակի հետ։

Ահագին մտածել է պէտք այս մասին ու պէտք է փորձել հասկաանլ թէ ինչն է արմատական պատճառը, որ Հայաստանում համայնքներ չեն ծնւում։

Ասանկ բաներ…

Պատասխանել մեյլով

աշխատանքներ 2023 թուականի համար

այս տարի ահագին գործ կայ անելու։ Սկսեմ թուարկել հերթով

  • թարմացնել բոլոր կայքերը որ օգտագործում են oblox համակարգը
  • թարմացնել Խօսենքը
  • թարմացնել սերուէրը եւ սերուէրի բոլոր ծրագրերը
  • ստեղծել հայերէն RSS ընթերցիչ
    սրա համար արդէն ահագին աշխատանք ենք արել. որոշել ենք թէ որ ծրագրերն ենք fork անելու ու խօսել եմ այդ ծրագրերի հեղինակների հետ ու ստացել իրենց «պաշտօնական» թոյլտւութիւնը։
  • վերակենդանացնել Systems We Love — Armenia համայնքը

գիտեմ, շատ բան չեմ գրել ու դա դիտմամբ է տենց։ բայց եթէ այս հինգից երեքն էլ իրականանան ապա ահագին գոհ կը լինեմ։

կը փորձեմ ամէն երեք ամիսը մէկ հետ գալ այս ցուցակին ու տեսնել, թէ ուր ենք հասել։

Ասանկ բաներ…

յ.գ. ներեցէք ուղղագրական սխալները, գրառել եմ այՓադով

Պատասխանել մեյլով